Portret Anny Boleyn autorstwa nieznanego malarza, epoka elżbietańska.

W poprzednim artykule przedstawiłam kolejny dowód na to, że angielskie tłumaczenie dzieła Nicholasa Sandera zawiera rażący błąd który w dalszym ciągu kształtuje wyobrażenia na temat wyglądu Anny Boleyn. Tłumacząc dzieło pt The Rise and Growth of the Anglican Schism w 1877 r. David Lewis zasugerował się najprawdopodobniej anonimowym raportem (czasami przypisywanym cesarskiemu ambasadorowi) z koronacji Anny, według którego Anna miała na szyi lub pod brodą pewnego rodzaju obrzęk który „mocno ją szpecił”. Po angielsku zostało to przetłumaczone następucjąco:

“The crown became her very ill, and a wart disfigured her very much. She wore a violet velvet mantle, with a high ruff (goulgiel) of gold thread and pearls, which concealed a swelling she has, resembling goitre.”

Tłumaczenie polskie:

“Korona na nią nie pasowała, a brodawka mocno ją szpeciła.  Miała na sobie okrycie z fioletowego aksamitu z wysoką krezą przyozdobioną złotą nicią i perłami, skrywającą zgrubienie przypominające wole”.

Warto zatrzymać się na chwilę przy tym opisie. Historycy często poddają go w wątpliwość uznając, że pochodzi on spod pióra obserwatora Annie wrogiego. To prawda, ów anonimowy obserwator nie był Annie przychylny. Czy to oznacza, że nie mógł pisac prawdy? Jak większośc wrogich świadków, również ten zapewne wyolbrzymił pewne aspekty. Opis jednak zgadza się z pozostałymi źródłami dotyczącymi koronacji, włącznie ze szczegółami ubioru Anny.

Wysoki kołnierz który Anna miała na sobie tego dnia stanowiła część królewskiej kolekcji. Dr Maria Hayward która zajmuje się ubiorem na dworze Tudorów, zawarła w swej książce Dress at the Tudor Court opis stojącego kołnierza (ang. partlet) przyozdobionego złotem i wysadzanego szlachetnymi kamieniami takimi jak szmaragdy, perły i rubiny. Z całą pewnością jest to ta sama „wysoka kreza przyozdobiona złotą nicią i perłami” z opisu anonimowego obserwatora.

W biografii Anny Boleyn profesor Eric Ives uznał, że niewiele prawdy znajduje się w tym opisie. Poddał również w wątpliwość opis Sandera argumentując, że „wysokie krezy weszły bowiem do mody już po śmierci Anny” (str. 47). Czy aby na pewno? Spektakularnie wysokie krezy faktycznie stały się modne dopiero za czasów Elżbiety I, ale – jak zademonstrowała Dr Maria Hayward – wysoki stojący kołnierz był częścią królewskich klejntotów koronacyjnych za czasów Anny. Sander zapewne opierał się na opisie Anny z koronacji, dlatego też zapisał iż zakrywała opuchliznę ubiorem. Portrety także dostarczają informacji na temat tego jak wyglądały kołnierze w epoce Tudorów.

Co ciekwe, łaciński oryginał Sandera nie podaje informacji o wysokich krezach. Sander pisze jedynie o tym, że Anna maskowała szyję i dekolt ubiorem. Tłumacz David Lewis uznał, że chodziło o suknię o wysokim kołnierzu (ang. „she wore a high dress covering her throat”). Eric Ives uznał, że chodziło tutaj o wysokie krezy w stylu elżbietańskim których Anna, rzecz jasna, nosić nie mogła.

Ives jednak  przeoczył fakt, że wysokie stojące kołnierze były modne na dworze Henryka VIII jak wynika z licznych inwentarzy, portretów i prywatnej korespondencji. Część kobiecej garderoby zwana „partlet” zakrywała górną część dekoltu i szyję. Partlet był to stojący kołnierz modny w latach gdy Anna była królową, jak to wynika z listu Leonarda Smitha do Honoraty Lisle z 22 listopada 1533 r. Z listu Smitha wynika, że dostarczył on krawcowi wymiary swej pracodawczyni tak aby miała swój „partlet collar” w ciągu kilku dni. Stojący kołnierz początkowo zakrywał dekolt i szyję, ale z czasem uległ wydłużeniu jak wynika z poniższych kolaży (kliknij abz powiększyć).

Kolaż ukazujący ewolucję stojącego kołnierza (ang. partlet) od czasów Anny Boleyn do Marii Tudor

Kolaż ukazujący ewolucję stojącego kołnierza w epoce elżbietańskiej.

Czy więc Anna Boleyn miała opuchniętą szyję bądź guz? Prawdopodobnie tak. Nie ma sensu odrzucać źródła opisanego w tym artykule tylko dlatego, że obserwator był Annie Boleyn nieprzychylny. Co ciekawe, szkic Hansa Holbeina opatrzony inskrypcją ‘Anna Bollein Queen’ i omówiony w jednym z moich poprzednich artykułów, przedstawia kobietę z opuchnięciem pod brodą.

W kontrowersyjnym artykule Royal Bodies powieściopisarka Hilary Mantel zasugerowała, że Anna mogła cierpieć na nadczynność tarczycy. Mantel powołała się na opisy według których Anna miała wybuchowy charakter, wyłupiaste oczy i była przeraźliwie szczupła na kilka miesięcy przed śmiercią. Wszystkie te czynniki mogą być oznaką nadczynności tarczycy. Na medalu wybitym w 1534 r. widać lekkie zgrubienie na szyi Anny, aczkolwiek  moim zdaniem ciężko jest postawić diagnozę osobie która zmarła 480 lat temu, dysponując do tego tak niewielką ilością informacji na temat jej zdrowia.

W następnym artykule omówię dwie rekonstrukcje medalu z 1534 r.

Źródła: