Upadek Anny Boleyn

Anna Boleyn była Królową Anglii od 1 czerwca 1533 roku do 19 maja 1536 roku, a więc dokładnie tysiąc dni. Nie jest to długi okres czasu, zważywszy na fakt, iż Anna zapewne nie przewidziała,że jej panowanie zakończy siętak szybko i tak tragicznie.

1. Anna i Henryk VIII

Anna Boleyn i Henryk VIII

Oficjalną datą sekretnego małżeństwa pomiędzy Anną Boleyn a Henrykiem VIII jest 25 stycznia 1533 r. Anna prawdopodobnie spodziewała się wtedy dziecka. Już w czerwcu tego samego roku, Anna została koronowana Królową Anglii. Początkowy okres małżeństwa był istnie sielankowy – oboje zakochani, mieli wszystko czego pragnęli – Anna miała Henryka i koronę, a dodatkowo spodziewała się potomka. Henryk natomiast miał swoją Annę, o którą tak zaciekle walczył przez 6 lat, oraz nadzieję,że dziecko w jej łonie to upragniony i wyczekiwany książę i następca tronu.

Anna – żona,królowa i matka

Po 6 latach walki o małżeństwo, Anna i Henryk w końcu cieszyli się sobą. Dodatkowo, Henryk niecierpliwie czekał na obiecnageo syna – przyszłego króla Anglii. W tym momencie, najważniejszym zadaniem Anny Boleyn było urodzenie zdrowego chłopca, który przyniósłby szczęście Królowi jak i całemu krajowi, ale także dałby jej samej stabilną pozycję. Niestety, 7 września 1533 roku Anna Boleyn urodziła – jednak nie chłopca, ale dziewczynkę – Elżbietę. Henryk był gorzko rozczarowany, ponieważ wyczekiwał syna. Wszystkie uroczystości związane z narodzinami chłopca zostały wstrzymane – bankiety, walki itp. Niemniej jednak, Elżbieta była traktowana jak prawdziwa księżniczka – cudowne chrzciny, podarki, wlasny dwór i służba. Pomimo rozczarowania, Henryk miał nadzieję,że Anna jeszcze da mu syna. W końcu w pierwszą ciążę zaszła szybko, nie było więc powodów watpić,że Królowa jeszcze nie jeden raz zostanie matką.Nie ulega wątpliwości,że po ślubie Henryk VIII liczył,że jego żona da mu syna jak najszybciej. Brak męskiego potomka oznaczał dla Henryka klęskę – jako mężczyzny i jako Króla. Najlepszym przykładem na to, jak głęboko Henryk pragnął mieć syna, jest rozmowa z Cesarskim Abasadorem (Eustace Chapuys) w kwietniu 1533 r. Chapuys zwrócił uwagę Króla,iż małżeństwo z Anną Boleyn w żadnym wypadku nie jest gwarancją posiadania synów. Wówczas rozdrażniony Henryk ironicznie zapytał – ‘czyż nie jestem mężczyzną, jak wszyscy inni? Czyż nie?’ Chapuys przyznał,iż nie jest wtajemniczony w osobiste życie Króla, na co Henryk odparł – ‘nie zna pan wszystkich moich sekretów’ – przez co miał na myśli,że Anna Boleyn była już w około czwartym miesiącu ciąży.

W 1534 r. Anna była w ciąży po raz drugi. Jak podaje Eric Ives  : ‘Henryk zamówił u swojego złotnika srebrną kołyskę, wysadzaną drogimi kamieniami, przyozdobioną różami Tudorów, złotą haftowaną pościel oraz dziecięce ubranka ze złotej tkaniny’. Niestety, w lipcu doszło do tragedii – Królowa poroniła.

To własnie w 1534 roku doszło do pierwszego poważnego spięcia między Anną a Henrykiem. Wiadomo,że Król zainteresował się nieznaną z imienia młodą dwórką, o którą Anna była bardzo zazdrosna. Wraz ze swoją szwagierką, Jane Boleyn, Anna uknuła spisek aby pozbyć się nowej milości Króla, co oczywiście go rozgniewało. Wtedy Henryk skierował do Anny słowa iż ‘powinna być mu wdzięczna za to co dla niej zrobił’ oraz że ‘nie zrobiłby tego po raz kolejny’ oraz wiele innych. Gdy król dowiedział się o współuczestnictwie Lady Rochford w spisku, wygnał ją z dworu na kilka miesięcy.
W grudniu 1534 r. Henryk był zmęczony i oburzony narzekaniem Anny na jego romans. Wiemy,że wielu dworzan podpierało związek Henryka z nową kobietą, aby odsunąć go od Anny. Jednak już w lutym 1535r. romans się zakończył, a nową kochanką Króla została Margaret Shelton, córka Anny Shelton (aby dowiedzieć się więcej o tych postaciach,przeczytaj oddzielny artykuł: Rodzina Boleyn) – niani obu córek Henryka – Marii i Elżbiety.
Dlaczego Anna była tak zazdrosna o romanse Henryka? W szesnastowiecznej Anglii małżeństwa były przede wszystkim zawierane w celach politycznych, choć i takie związki często były szczęśliwe i pełne miłości (np. rodzice henryka VIII – Henryk VII i Elżbieta York). Weźmy za przykład Katarzynę Aragońską – pierwszą żonę Henryka VIII – ona doskonale wiedziała iż jej mąż ma kochanki, ale nie robiła z tego powodu afer, ponieważ wiedziała,że Król ma prawo do posiadania nałożnicy. Ona sama, jako Królowa wiedziala,że jej pozycja jest niczym nie zagrożona, dlatego nie bała się,iż któraś z jej dwórek może ją w tej roli zastąpić. Jednak Anna Boleyn udowodniła wszystkim kobietom na dworze, że również szlachcianka średniego stanu może zostać Królową. Anna niejako przetarła ściężkę, wyznaczyła nową drogę. Jej małżeństwo z Henrykiem zostało zawarte z miłości, a pozycja Anny były ugruntowana na zasadzie uczuć Króla do niej. Tak więc romanse Krola zagrażały bezpośrednio pozycji Anny jako Królowej. Dopoki Henryk był w nią zapatrzony, miała władzę i czuła się bezpieczna, jednakże gdy Król zaczął zwracać uwagę na inne kobiety – mogło to oznaczac początek końca wpływu Anny jako żony i królowej.

Księżniczka Maria

Maria Tudor w 1544 r. National Portrait Gallery

Wielkim problemem Anny Boleyn była córka Henryka VIII z małżeństwa z Katarzyną Aragońską – księżniczka Maria Tudor. Gdy Katarzyna Aragońska straciła tytuł Królowej, również jej córka z księżniczki stała się nieślubnym dzieckiem. W chwili ślubu Henryka VIII i Anny Boleyn, Maria miała 17 lat, a więc była dojrzewającą młodą kobietą, świadomą swoich praw i pozycji. Henryk VIII pragnął aby Maria uznała Annę Boleyn jako Królową, a siebie jako bękarta. Maria nie chciała tego uczynić, na skutek czego utraciła swój dwór i dawnych służących, oraz została zmuszona do usługiwania na dworze swojej przyrodniej sioistry – Elżbiety,córki Anny Boleyn i Henryka VIII. Maria nie mogła widywać się ze swoją matką, a na domiar złego jej ojciec uparcie ją ignorował. Oczywiście za wszystko złe co się jej przytrafiło, Maria oskarżała Annę Boleyn. Jednakże zachowanie Marii było większym upokorzeniem dla samego Henryka VIII aniżeli dla Anny Boleyn. Odmowę uznania Anny jako Królowej oraz siebie jako bekarta, Henryk odbierał jako nieposłuszeństwo Marii wobec niego, i pomimo iż darzył starszą córkę miłością, naciskał na nią coraz bardziej.Otwarty spór z Henrykiem VIII i Anną Boleyn działał na niekorzyść Marii.
Maria była pod nadzorem Lady Anny Shelton, ciotki Anny Boleyn. Korzystając z tego faktu, Anna wydawała ciotce rozkazy, co do tego jak należy traktować Marię, w przypadku gdyby np. używała odebranego jej tytułu księżniczki, oraz w wielu innych sytuacjach. Według Chapuysa, kiedy Książę Norfolk i Lord Rochford (wuj i brat Anny) skarcili Lady Shelton za zbyt pobłażliwe traktowanie Marii, Shelton odparła iż : ‘nawet gdyby Maria była tylko nieślubnym dzieckiem biednego szlachcica zasługiwałaby na cześć i dobre traktowanie za swoją dobroć i cnoty’. Jednak ani Henryk ani Anna nie zamierzali przymknąć oko na nieposłuszeństwo Marii.

Maria Tudor miała wielu popleczników na dworze, którzy byli jednocześnie przeciwnikami Anny Boleyn. Nieposłuszeństwo Marii było dla Anny wyraźnym upokorzeniem, obrazą której jako Królowa nie mogła pominąć – jeżeli Maria nie chciała uznać,że małżeństwo jej rodziców – Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej – jest niewazne, wówczas Anna jest nikim innym jak tylko i wyłącznie nałożnicą. Dlatego też nie dziwi fakt, iż Anna mówiła, że ‘Maria jest jej śmiercią,a ona jest jej’.

Próba pojednania

W Marcu 1534 r. Anna Boleyn po raz pierwszy zaproponowała Marii pojednanie. Podczas odwiedzin u kilkumiesięcznej Elżbiety, Anna zaoferowała Marii, że z radością powita ją na dworze królewskim i pojedna ją z ojcem, jeżeli tylko Maria uzna ją jako Królową, a tym samym Elżbietę jako następczynię tronu. Maria odparła, iż nie zna w Anglii żadnej innej Królowej, tylko swoją matkę, jednak gdyby kochanka Króla zechciała interweniować w jej imieniu, byłaby jej wdzięczna.

Jane Seymour

Nie możemy pominąć roli Jane Seymour, gdy rozmyślamy nad upadkiem Anny Boleyn. Dlaczego? Otóż rola Jane może być znacznie większa, niż sądzi wielu

historyków.
Jane nie była nową damą dworu – służyła Katarzynie Aragońskiej, a gdy ta straciła swoją pozycję, Jane zcazęła swoją służbę przy Annie Boleyn. Król zwrócił uwagę na Jane w styczniu 1536 roku, chociaż poznał ją znacznie wcześniej – musiał wiedzieć o jej istnieniu skoro była damą dworu jego pierwszej żony. Ponadto, w paźdźierniku 1535 r. Henryk i Anna odwiedzili rodzinny dom Seymourów, Wolf Hall.
W styczniu 1536 r. Anna Boleyn spodziewała się dziecka po raz trzeci, była bardzo szczęśliwa i miała nadzieję,że tym razem urodzi się chłopiec.
W dniu 7 stycznia Katarzyna Aragońska zmarła w zamku Kimbolton, co przyniosło ogormną ulgę i zadowolenie rodzinie Boleynów, oraz samemu Henrykowi VIII. Anna Boleyn miała powody do radości – jej największa rywalka zmarła, a więc teraz ona była jedyną Królową Anglii, poza tym była w ciąży. Posłańcowi, który przyniósł jej wiadomość o śmierci Katarzyny, wręczyła podarek, co świadczyło jak bardzo była zadowolona z obrotu spraw. Henryk natomiast, był szczęśliwy gdyż teraz jego relacje z Cesarzem Karolem V mogły ulec poprawie – nie było już ‘powodu do niezgody’ czyli Katarzyny Aragońskiej na wygnaniu. W niedzielę, 8 stycznia, Anna Boleyn i Henryk VIII pojawili się na uroczystosciach z okazji śmierci Katarzyny, wystrojeni od stóp do głów w żółte stroje – w Anglii kolor żółty był kolorem wielkiej radości, jednak w Hiszpanii był to kolor żałoby. Wtedy wydawało się, że królewską parę czeka świetlana przyszłość.
Jednakże 24 stycznia Król Henryk miał wypadek – podczas zawodów w Greenwich spadł konia, który przygniótł go swoim ciężarem. Król stracił przytmność na około dwie godziny. Pięć dni później,29 stycznia a więc w dniu pogrzebu Katarzyny Aragońskiej, wydarzyła się kolejna tragedia – Anna Boeyn poroniła po raz kolejny. Pojawiły się spekulacje, iż był to chłopiec, jednak ciąża była jeszcze w zbyt wzcesnym stadium aby stwierdzić płeć. Tak czy inaczej – pozycja Anny była krucha. Henryk VIII poczuł, że obawy sprzed kilku lat powracają ze zdwojoną siłą – jego pierwsza żona nie mogła dac mu syna, gdyż Henryk poślubiając ją popełnil kazirodztwo, a kolejne małżeństwo nie przyniosło upragnionego męskiego potomka. W tej sytuacji, Henryk mógł poczuć, że poślubienie Anny Boleyn było błędem. Król zaczął więc zwracać większą uwagę na Jane Seymour.
Czy poronienie Anny oznaczało jej upadek? Eric Ives twierdzi, że nie, chociaż urata dziecka postawiła Annę znów w delikatnej pozycji. Zainteresowanie Henryka Jane Seymour nie oznaczało,że Król traktował nową miłość jako potencjalna kandydatkę na żonę – wręcz przeciwnie – kolejne wydarzenia pokazały, iż Król chciał uczynić z Jane swoją kochankę.
W marcu 1536 r. Henryk VIII wysłał jane Seymour list wraz z sakiewką pieniędzy. Pieniądze były formą zapłaty za usługi które – jak był Henryk przekonany – wkrótce wyświadczy mu Jane w jego łożu. Co było w liście? Nie wiemy, ponieważ Jane nigdy go nie otworzyła. Możemy się jedynie domyślać, iż w liście Król prosił Jane aby została jego metresą. Wówczas stało się coś, co nadało sprawom zupełnie nowy kurs – Jane padła na kolana prze królewskimi posłańcami, mówiąc im, iż jej honor jest dla nie bardzo ważny, i nie może przyjąć pieniędzy. Jeżeli jednak Król chce dać jej podporę finansową, niech uczyni to gdy Jane wyjdzie za mąż za szlachetnego człowieka.
Od tej pory Henryk zadecydował, iż nie będzie widywał Jane na osobności aby nie splamić jej cennego honoru, lecz w towarzystwie członków jej rodziny. Co tak bardzo urzekło Króla w Jane? Może kontrast – Jane tak bardzo różniła się od Anny – blada cera i blond włosy, uległość, pokora – a więc cechy których Anna Boleyn nie posiadała. Czyżby egoztyczna uroda Anny Boleyn oraz jej bystrość umysłu, inteligencja i temperament zaczęły nagle Henrykowi przeszkadzać? Faktem jest, że gdy Anna sama była nieoficjalną kochanką Króla – Henryk wręcz uwielbiał jej inteligencję, temparement, podziwiał jej rozległą wiedzę o świecie, ubóstwiał dyskutować z nią na tematy polityczne i religijne – jednak gdy została jego żoną, to wszystko nagle przestało być ważne, a stało się irytujące. To wszystko czego oczekiwano od królewskiej metresy, było przeciwieństwem tego, czego oczekiwano od żony – żona miała za zadanie rodzić dzieci, szanować zdanie męża i nie wtrącać się w jego decyzje – zarówno te polityczne jak i osobiste. Anna Boleyn natomiast chciała pogodzić rolę żony i kochanki – co było niemożliwe.

Rok 1536 nie mógł rozpocząć się lepiej dla królewskiej pary – Anna Boleyn była w ciąży, Katarzyna Aragońska zmarła, a Henryk VIII odnawiał nadszarpniete relacje z Cesarzem Karolem V. Oboje byli niezmiernie uradowani, iż wszystkie przeszkody i problemy powoli znikają z horyzontu. Niestety, kolejne wydarzenia pokazały, jak bardzo byli w błędzie. 24 stycznia Król Henryk jak zwykle wziął udział w turnieju na zamku w Greenwich. Pech chciał, że doszło do tragicznego wypadku – król spadł z konia, który przygniótl go swoim ciężarem. Król był nieprzytomny przez 2 godziny, i istniało wielkie ryzyko iż umrze. Zaczęto robić plany na tę ewentualność – księżniczka Elżbieta zostalaby Królową, a Lordem Protektorem zostałby teść Króla – Tomasz Boleyn. Gdy wieści o wypadku doszły do Królowej, ta była zszokowana i obawiała się najgorszego. Jednak Król przeżył ten wypadek, i wszystko wróciło do normy.
Niestety, kilka dni później, a dokładnie 29 stycznia, Anna Boleyn poroniła. Król był rozgoryczony i rozczarowany iż Anna po raz kolejny straciła dziecko. Cesarski Ambasador Eustachy Chapuys odnotował,że ‘był to chłopiec,około 3 i pół miesięczny’. Wriothsley natomiast odnotował iż ‘Anna mówiła,że jest około 15 tygodnia ciąży’. Płeć dziecka natomiast można poznać nie wcześniej niż około 17 tygodnia, wg. informacji Ives’a. W czasach panowania Elżbiety I, mówiło się,że Anna w styczniu 1536 poroniła ‘bezkształtną masę ciała’ nic nie wspominając o płci dziecka.Henryk był głęboko dotknięty stratą, za którą obwiniał Annę. Ona z kolei obwiniała Henryka – widząc go w ramionach innych kobiet, czuła się odtrącona i zapomniana. Ogromne znaczenie ma tutaj sytuacja, gdy Anna nakryła Henryka z Jane Seymour siedzącą mu na kolanach. Ponoć ten widok tak bardzo zestresował Królową, iż doszło do poronienia. Królowa przez kilka tygodniu dochodziła do siebie po tragicznej stracie, a Król w tym czasie przeniósł się do innego zamku. Królewskie małżeństwo przechodziło poważny kryzys.

Anna Boleyn miała więc sporo problemów, które zaprzątały jej głowę – nie mogła urodzić upragnionego syna, a ponadto traciła wpływ na Henryka. Dodatkowo Król zakochał się w Jane Seymour, której rodzina z każdym dniem miala większe wpływy na dworze królewskim. To były problemy natury osobistej, Anna musiała znaleźć sposób aby w jakiś sposób z nich wybrnąć.

Niestety, to nie koniec – Anna miała również poważny zatarg z Tomaszem Cromwellem, który w tamtym czasie urósł do rangi prawej ręki Króla, a który wcześniej był także i jej sojusznikiem. Anna była zdecydowanie za reformami, jednakże nie tak drastycznymi, do jakich dążył Cromwell. Pragnieniem Anny było, aby pieniądze przejete z klasztorów i opactw, zasilały fundacje charytatywne i edukacyjne, podczas gdy Cromwell dążył do przejęcia dóbr finansowych przez skarbiec królewski, zamierzając uczynić Króla ‘najpotężniejszym i najbogatszym Księciem w Europie’. Dodatkowo, Cromwell wspierał Jane Seymour – nową miłość Króla. Przekazał swoje prywatne komnaty rodzinie Seymour. Nie było to bez znaczenia, ponieważ komnaty te miały bezpośrednie połączenie z apartamentem Króla. Anna Boleyn odebrała nielojalność Cromwella jako bezpośredni atak na jej osobę, za co nie pozostała dłużna. Na prośbę Królowej, jej ulubiony ksiądz, Ojciec John Skipp, wygłosił kazanie na temat cnotliwej Królowej Estery, żony Króla Aswerusa. Aswerus został zwiedziony przez swojego doradcę Hamana, który oskarżył niewinnych Żydów o łamanie królewskich praw. Jednakże dzięki Esterze, która wykazała się rozwagą,taktem i mądrością niewinni Żydzi zostali oszczędzeni, a niegodziwy Haman skazany na śmierć przez powieszenie. Ta biblijna historia jest przepełniona symboliką – Żydzi symbolizowali całe duchowieństwo, Henryk VIII to Aswerus, a Cromwell – Haman. Mądrą i wspaniałomyślną Esterą była sama Anna Boleyn, która w ten sposób pragnęła unaocznić, iż cieszy się ona bardzo bliskimi relacjami z Królem, i z łatwością może go przekonać do jakiejkolwiek decyzji. Kazanie to nie było przyjemne dla Cromwella – w końcu został porównany do niegodziwego Hamana, który ostatecznie został stracony jako zdrajca .

Anna Boleyn miała więc wiele powodów do obaw, ale na pewno nie spodziewała się tak dramatycznego końca. Wkrótce opublikuję serię artykułów szczegółowo opisujących ostatni miesiąc życia Królowej.