Portret Anny Boleyn

O Annie Boleyn wiemy dużo, choć jej postać jest owiana tajemnicą. Każdy z nas chciałby choć na chwilę zobaczyć twarz kobiety, która tak zafascynowała króla Henryka VIII i zmieniła bieg angielskiej historii. Niestety, dzisiaj możemy jedynie spekulować i wyobrażać sobie jak wyglądała Anna Boleyn. Po jej egzekucji w maju 1536 r. wszystkie jej portrety zostały zniszczone, aby przyszłe pokolenia nie mogły zobaczyć oblicza ‘cudzołożnicy’ i ‘zdrajczyni’. W tym artykule supię się na portretach które są uważane za możliwe wizerunki Anny Boleyn.

Anna Boleyn, National Portrait Gallery

Anna Boleyn, Hever

Najbardziej znanym i rozpowszechnionym portretem jest ten z National Portrait Gallery . Widzimy na nim kobietę która odpowiada opisowi Anny Boleyn : ma owalną twarz, wysokie kości policzkowe, ciemne oczy, oraz nosi perłowy naszyjnik z literą ‘B’. Portret ten jest datowany na około XVI wiek, a więc powstał już po śmierci Anny. Jakie jest więc prawdopdobieństwo,że jest to jej wizerunek? Przede wszystkim wspomniane wyżej cechy wyglądu, naszyjnik oraz typowo francuski strój (jak wiadomo, Anna spędziła wiele lat na dworze we Francji i była krzewicielką francuskiej kultury oraz ubioru) świadczą o autentyczności.

Kolejnym portretem jest ten znajdujący się w Hever, rodzinnej posiadłości Boleynów. Wizerunek ten bardzo przypomina opisywany wcześniej obraz z National Portrait Gallery. Widzimy na nim te same cechy jak na poprzednim : jedyną różnicą są pokazane dłonie w których kobieta trzyma różę. Portret ten przez wielu jest uznawany jako autentyczny wizerunek Anny Boleyn – cechy wyglądu się zgadzają (m.in. owalna twarz, wysokie kości policzkowe, ciemne oczy, oliwkowa cera, naszyjnik oraz zgrabne dłonie, które były typową cechą Anny Boleyn, odziedziczoną przez jej córkę Elżbietę). Dłonie są szczególną cechą tego obrazu – w epoce Tudorów bardzo często malowano ludzi, pokazując ich dłonie, co pozwala sądzić iż portret ten pochodzi z lat 20 lub 30 XV wieku, kiedy to zwyczaj ukazywania dłoni na portretach był bardzo popularny.

Anna Boleyn, szkic Holbeina zidentyfikowany przez Johna Cheeke

Obok tych dwóch najbardziej znanych portretów Anny Boleyn, należy wspomnieć szkice Hansa Holbeina Młodszego. Holbein był nadwornym malarzem Henryka VIII, prawdopodobnie promowanym przez samą Annę. Holbein jest autorem wielu obrazów przedstawiających Henryka VIII oraz jego żony i dworzan.

Pierwszy szkic jest podpisany jako ‘Portrait of a Woman’ czyli po prostu ‘Portret Kobiety’, natomiast w lewym górnym roku widnieje napis ‘Anne Bollein Queen’. Portret ten został znaleziony w 1727 roku w palacu Kensington, obecnie znajduje się w Kolekcji Królewskiej w Windsorze. Portret został zidentyfikowany i podpisany jako ‘Anna Boleyn’ przez Jana Cheeke w 1542 ( nauczyciel Edwarda VI, syna Henryka VIII i Joanny Seymour). Cheeke znał Annę osobiście, ale znane są przypadki kiedy źle zidentyfikował osobę przedstawioną na szkicu. Zwolennicy tezy, że rycina przedstawia Annę Boleyn, powołują się na kilka cech, m.in. kawałek materiału otulający szyję, oraz podwójny podbródek. Wielu współczesnych twierdziło iż Anna Boleyn miała wole oraz znamiona na szyji, które starannie zakrywała, np. Podczas swojej koronacji w 1533 r. (podejrzewa się iż szkic ten wykonano podczas kornacji) .Podwójny podbródek natomiast miałby świadczyć o powiększającym się wolu Anny. Jednak nie należy zapomninać, iż informacje o rzekomych deformacjach powstały pod koniec życia Anny Boleyn, lub po jej śmierci, i były rozsiewane aby ją upokorzyć oraz wykazac iż była czarownicą. Tak więc informacje o szóstym palcu, licznych znamionach oraz innych deformacjach należy włożyć między bajki. Ponadto kobieta na szkicu nie odznacza się zbytnią urodą, a jak wiemy, Anna Boleyn przyciągała wzrok pomimo iż nie była typową pięknością w tamtych czasach. W epoce gdy za najpiękniesze uważano blade blondynki o niebieskich oczach, kobieta o oliwkowej cerze, brązowych oczach i ciemnych niczym heban włosach musiała wzbudzac zainteresowanie.

Szkic Holbeina zatytułowany 'Lady'

Drugi szkic Holbeina, rzekomo przedstawiający Annę, nosi tytuł ‘Lady’ czyli ‘Pani’ i znajduje się oecbnie w British Museum. Napis na rysunku głosi ‘Anna Boleyn, Królowa Anglii, druga żona Henryka VIII, matka Królowej Elżbiety I, ścięta 19 maja 1536 roku’. Szkic ten pochodzi prawdopodobnie z XVII wieku. Eric Ives, uważany za autora najlepszej biografii Anny Boleyn, uważa, iż ani szkic z napisem ‘Anne Bollein Queen’ ani ten, nie są portretami Anny Boleyn. Rzeczywiście, trudno sobie wyobrazić aby Anna, tak dbająca o swój wizerunek, pozwoliła na sportertowanie siebie w taki sposób. Według mnie, portret Anny Boleyn musiał być okazały i w najlepszym stylu.

Kolejny portret to miniatura Lucasa Horenbolta, przedstawiająca nieznaną damę, powstała w 1526 lub 1527 roku. Według niektórych historyków, portret ten przedstawia nie Anny, lecz jej starszą siostrę, Marię. Profesor Eric Ives uważa, iż miniatura nie przedstawia Anny, ponieważ na miniaturach przedstawiano szlachtę lub samą rodzinę królewską, a w latach gdy ta podobizna powstała (1526-1527) była ona jedynie damą dworu.

Istnieją także dwa portrety pochodzące z kolekcji ‘Królowie i Królowe’ które jakobińska szlachta często miała w domach aby zademonstrować swą lojalność. Zdaniem profesora Ivesa, żaden z tych portretów nie przedstawia prawdziwej twarzy Anny.

Miniatura Horenbolta przedstawiająca nieznaną damę, rok 1536/1527

Anna Boleyn, Nidd Hall

Medal z 1534 – prawdziwa twarz Anny Boleyn!

Medal z podobizną Anny Boleyn, wyboty w 1534 r.

Pierścień Królowej Elżbiety I, zawierający wizerunek jej matki, Anny Boleyn

Najbardziej prawdopodobny wizerunek Anny Boleyn, pochodzi z medalu wybitego w 1534 roku. Motto na medalu głosi ‘The Most Happi’ (‘Najszczęśliwsza’ – motto Anny) i nosi inicjały ‘AR’ – ‘Anna Regina’ (Królowa Anna). Niestety, medal został poważnie uszkodzony i nie jesteśmy w stanie odtworzyć wyglądu krolowej. Jednak struktura twarzy – owalna, z wysokimi kościami policzkowymi, oraz charakterestycznym nosem – zgadza się z opisami Anny. Z jakiej okazji został wybity ten medal? Wielu uważało, iż powodem było upamiętnienie wspanialej koronacji Anny która odbyła się 1 czerwca 1533 r., jednak data – 1534 – może świadczyć iż okazją była ciąża królowej. Jak podaje prof. Eric Ives, poronienie Anny mogło być powodem zniszczenia istniejących kopii medalu.

Kolejnym wizerunkiem Anny, o jakim wspomina Ives, to pierścień córki Anny, Elżbiety. Królowa Elżbieta zleciła wykonanie pierścienia w 1575 r. Zawierał on jej podobiznę, oraz wizerunek drugiej kobiety – z naszyjnikiem z pereł, oraz francuskim nakryciem głowy. Ives nie ma wątpliwości, iż to Anna Boleyn.
Według Erica Ivesa , istnieje związek pomiędzy podobizną Anny z pierścienia, a portretem Johna Hoskinsa. Hoskins (1590-1665) namalował portret Anny Boleyn w oparciu o ‘stary oryginał’. Eric Ives pisze :

‘Jak ‘stary’ był ten oryginał – tego nie jesteśmy w stanie stwierdzić (…) Czy możliwe jest, że Hoskins miał dostęp do wczesniejszego portretu, na którym wzorował się także ten z NPG? Cały portret Anny Boleyn znajdował się w posiadaniu Lorda Lumley w 1590 r. i istniał aż do 17773 r. Czy możliwe, że Hoskins wzorował się bezpośrednio na oryginale, lub kopii oryginalnego portretu wykonanego przez Holbaina? Odrzuciwszy na bok spekulacje, Hoskins jest ważny, ponieważ utrwalił to, co wielce utalentowany, siedemnastowieczny minaturzysta uczynił z portretu, i pomimo iż wizerunek po raz kolejny został zmieniony, jest to najlepszy portret Anny jaki kiedykolwiek będziemy widzieć, gdyż nie mamy żadnych nowych odkryć w tej dziedzinie’.

Powiększony portret Anny Boleyn z pierścienia Elżbiety Tudor

Portret miniatura Anny Boleyn autorstwa Johna Hoskinsa, najlepszy - według prof. Ivesa - portret Anny

A więc portret autorstwa Hoskinsa jest – według profesora Erica Ivesa, który napisał najobszerniejszą i najbardziej wiarygodną biografię Anny Boleyn – tym który przedstawia najbardziej prawdopodobny wygląd drugiej żony Henryka VIII. Na tym jednak nie koniec, Ives kontynuuje :

‘Medal – pierścień – wzór z NPG/Hever – miniatura Hoskinsa : łańcuch jest kompletny. Mamy prawdziwą Annę Boleyn.’

Porofesor Ives doszukuje się podobieństwa pomiędzy tymi czterema wizerunkami Anny Boleyn. Faktycznie, jeżeli przyjrzeć się im, wszystkie mają wspólne cechy. Dodatkowo, patrząc na podobiznę Anny z pierścienia jej córki oraz miniaturę Hoskinsa, można odnieść wrażenie że portretowana jest ta sama osoba!

Reasumując, znamy już odpowiedź na pytanie, jak mogła wyglądać Anna Boleyn. Dlaczego użyłam słowa ‘mogła’ a nie ‘wyglądała’ skoro Hoskins mógł malowować bezpośrednio z oryginału lub kopii oryginału Holbeina? Dlatego, że każdy obraz, zwłaszcza w czasach Tudorów, ukazywał osobę w pełnej krasie, ukrywając mankamenty, a uwypuklając to co warte podkreślenia. Każda kolejna kopia oryginału, niestety oddala nas od realnego wizerunku danej osoby, i tak jest również w przypadku obrazu Anny. Kto wie, może w kolejnych latach odkryjemy jakiś nowy portret Anny Boleyn? Może gdzieś jest jakiś zapomniany oryginalny portret tej wyjątkowej kobiety.