Tag-Archive for » Jane Boleyn «
Luty to miesiąc w którym życie straciło wiele postaci epoki Tudorów. Dzisiejszy artykuł poświęcony jest właśnie tym postaciom.
Maria Stuart
8. 02. 1587 r. życie w wyniku egzekucji straciła Maria Stuart, Królowa Szkotów.Maria była zamieszana w spisek mający na celu odsunięcie Elżbiety Tudor od władzy. Pomimo iż spisek został okdryty a Maria umieszczona w areszcie domowym, Elżbieta odkładała decyzję o egzekucji. Marię i Elżbietę łączyły więzy krwi – Maria była wnuczką Małgorzaty Tudor, siostry Henryka VIII.
Egzekucja odbyła się w Wielkiej Sali na zamku Fortheringhay. Sala była wypełniona po brzegi, ponieważ aż trzysta osób zebrało się by na własne oczy ujrzeć śmierć Królowej Szkotów. Królowa szła na śmierć dumnie i odważnie – może aż zbyt dumnie, gdyż po zdjęciu czarnego płaszcza okazało się, że Maria ubrana jest w szkarłat symbolizujący jej męczeńską śmierć. Maria chciała prawdopodobnie aby jej śmierć postrzegana była jako śmierć męczeńska – szkocka królowa była bowiem katoliczką. Czy zasłużyła na miano męczennicy?
Kat uderzył dwukrotnie zanim głowa Królowej Szkotów oddzieliła się od reszty ciała. Wedle zwyczaju, kat podniósł głowę za włosy aby pokazać ją zebranym, jednak okazało się że Maria miała na sobie perukę, a jej głowa poturlała się po szafocie ukazując krótkie włosy zmarłej.
11.02. 1503 r. zmarła królowa Elżbieta York, żona Henryka VII Tudora, matka Henryka VIII. W tym samym dniu 37 lat
Lady Parker, Hans Holbein. Możliwy wizerunek Jane Rochford.
Jane Boleyn jest jedną z tych postaci wokół których od stuleci trwa zamieszenie. Według wielu źródeł, Jane Boleyn była główną oskarżycielką jej męza, Jerzego i jego siostry, królwej Anglii Anny Boleyn. Czy jednak prawda jest , że zeznania Jane pomogły skazać Annę i Jerzego? Jak rolę odegrała Jane w upadku tych dwojga? Czy podczas swojej egzekucji w 1542 r. Jane przyznała się do fałszywych oskarżeń z 1536 r.? Wszystkie odpowiedzi znajdziecie w tym artykule.
Kim była Jane Boleyn?
Urodziła się jako Jane Parker, córka Henryka Parkera 10. Barona Morley i Alice St. John, w Norfolk. Data jej narodzin pozostaje nieznana, podawane są dwie daty : 1505 i 1512. Jako krewna króla Henryka VIII, rodzina Jane była dobrze sytuowaną, bogatą i poważaną na dworze. Zwyczajem zamożnych rodzin było wysyłanie ich córek na dwór aby służyły Królowej ; tak też stało się z Jane – została damą dworu Katarzyny Aragońskiej jeszcze zanim ukończyła 15 lat. Jane wzięła również udział w spotkaniu pomiędzy Henrykiem VIII a Franciszkiem I w 1520 r., znanym w historii pod nazwą ‘Pól w Złotogłowiu’.
1 marca 1522 r. Jane Parker zagrała w przedstawieniu ‘The Chateau Vert’ w którym zadebiutowała na dworze Anna Boleyn. W przedstawieniu wzięło udział osiem kobiet, przedstawiających osiem największych cont cenionych w niewiastach : Piękno, Honor, Wytrwałość, Życzliwość, Wierność, Hojność, Litość oraz Miłosierdzie. Anna Boleyn wcieliła się w Wytrwałość – jakże trafna rola, gdyż Anna przez prawie 7 lat walczyła o pozycję królewskiej małżonki i królowej. W pozostałych rolach wystąpiły : Maria Boleyn (siostra Anny) jako Życzliwość, siostra Henryka VIII – Maria Tudor jako Piękno, Hrabina Devonshire jako Honor oraz Jane Parker jako Wierność. Naprzeciwko kobiet, stało ośmiu mężczyzn uosabiających pożądane cnoty : Miłość, Szlachetność, Młodość, Lojalność, Przyjemność, Łagodność oraz Wolność : wśród nich Król Henryk VIII grał miłość. Obecność Jane w tak prestiżowym przedsięwzięciu wskazuje na to, iż musiała uchodzić za ładną w swoich czasach, oraz że liczono się z jej rodziną.
Małżeństwo
W 1525 r. Jane Parker wyszła za Jerzego Boleyna, Wicehrabiego Rochford. Już wtedy Boleynowie byli szanowani i poważani na dworze, choć najlepsze czasy wciąż były przed nimi. W prezencie ślubnym państwo młodzi otrzymali od króla Henryka VIII dwór Grimston Manor w hrabstwie Norfolk. Po ślubie Jane Parker stała się znana jako Lady Rochford i tak właśnie ją tytułowano.
Przyjęto tezę że małżeństwo Jane i Jerzego było nieszczęśliwe. W biografii Anny Boleyn , profesor Retha Warnicke podaje argument iż powodem nieudanego małżeństwa była homoseksualna orientacja Jerzego. Warnicke jednak słynie ze swoich dość oryginalnych i kontrowersyjnych opinii – według niej wszyscy mężczyźni oskarżeni o cudzołóstwo z królową byli homoseksualistami. Ta opinia nie znalazła jednak aprobaty wśród historyków.
Innego zdania o małżeństwie Jane i Jerzego jest Julia Fox, autorka jedynej nowoczesnej biografii Jane Parker, ‘Jane Boleyn : The True Story of Infamous Lady Rochford’ ; według Fox, małżonkowie cieszyli się bliskimi relacjami, a ich małżeństwo było szczęśliwe. Tezę o homoseksualności Boleyna odrzuca także Eric Ives. Jeżeli już małżeństwo to nie było udane, to być może z powodu licznych romansów Jerzego, bowiem był on znanym dworskim kobieciarzem.
Przez lata do Jane przylgnął przydomek ‘niecnej Lady Rochford…która zasłużyła na swój los gdyż to ona sprowadziła Annę Boleyn, jak również swego męża na szafot’ (C.Coote, historyk z okresu wiktoriańskiego) . Czy jednak Jane faktycznie przyczyniła się do upadku Anny i Jerzego? Przyjrzyjmy się bliżej relacjom pomiędzy nimi.
Jane Rochford i Anna Boleyn
Lady Rochford w serialu 'Dynastia Tudorów', w tę rolę wcieliła się Joanne King/Zdjęcie: Jonathan Hession/Showtime
Powszechnie przyjęto iż Jane nie przepadała za siostrą swojego męża, Anną Boleyn. Nie wiadomo czy jest to prawda i kiedy wogóle rozpoczął się okres niemiłych stosunków między nimi, ale wiadomo, że jeszcze w roku 1534 Jane pomogła Annie pozbyc się z dworu nieznanej z imienia nowej kochanki króla Henryka VIII. Gdy Henryk odkrył udział Lady Rochford w tej intrydze, wygnał ją z dworu na kilka miesięcy, a z Anną Boleyn pokłócił się i przez 3 dni nie rozmawiali ze sobą.
Możliwe, że po wygnaniu z dworu Jane straciła zaufanie do Anny i żywiła do niej urazę, że ta nie potrafiła przekonać Henryka aby jej nie ukarał? Możliwe jest także inne wytłumaczenie dlaczego Jane nie lubila Anny – Boleynowie byli zwolennikami reformacji, a Jane i jej rodzina byli katolikami. Ojciec Jane, Lord Morley, dobrze znał biskupa Jana Fishera, który został ścięty w 1535 r. kiedy odmówił uznania Henryka za głowę kościoła. Winą za egzekucję obarczano przede wszystkim Annę Boleyn, możliwe więc że stosunek Parkerów do Boleynów uległ zmianie. Parkerowie wiązali również nadzieję królestwa z Marią Tudor, córką Katarzyny Aragońskiej, i możliwe że obwiniali Annę za niedolę katolickiej królowej Katarzyny. Możemu snuć wiele domysłów na ten temat.
Zła sława Lady Rochford
Przez lata do Jane przylgnął przydomek ‘niecnej Lady Rochford…która zasłużyła na swój los gdyż to ona sprowadziła Annę Boleyn, jak również swego męża, na szafot’ (C.Coote, historyk z okresu wiktoriańskiego) .
Również Jerzy Wyatt, wnuk poety Tomasza Wyatta który jak wiadomo był zakochany w Annie Boleyn, oraz przyjaźnił się z jej rodziną, napisał o Jane że jest ;
‘niegodziwą żoną, oskarżycielką własnego męża, szukającą jego własnej krwi’
Alison Weir w swojej ostatniej książce poświeconej upadkowi Anny Boleyn, ‘The Lady in the Tower’ napisała, że Jane Boleyn miała ‘talent do intryg’ gdyż nie tylko powszechnie znany jest jej udział w upadku Anny Boleyn, ale także przyzczyniła się ona do upadku piątej żony Henryka, Katarzyny Howard, za co ostatecznie równiez i Lady Rochford została ścięta.
Z kolei Antonia Fraser w ‘Sześciu żonach Henryka VIII’ pisze że
‘Najbardziej obciążające zeznanie złożyła małżonka Rochforda, Jane, która określiła łączące rodzeństwo stosunki jako “nadmiernie zażyłe”. Rochford miał w odpowiedzi gorzko zwrócić się do sędziów – “Jesteście skłonni uwierzyć w moją straszliwą winę na podstawie jedynego świadectwa tej kobiety.”
Rola Jane w upadku Anny i Jerzego Boleyn
Biografia Jane Boleyn
W maju 1536 r. Anna i Jerzy Boleyn zostali aresztowani pod zarzutami zdrady stanu i kazirodztwa, Anna została dodatkowo oskarżona o popełnienie cudzołóstwa z czterema mężczyznami oraz zmuszenie króla do małżeństwa poprzez czary. Oczywiście zarzuty były spreparowane, nie istnieją żadne sensowne dowody wskazujące na winę Anny i Jerzego. Co zeznała Lady Rochford?
Wielu historyków debatuje nad tym co powiedziała Jane Boleyn oraz czy faktycznie była główną informatorką Cromwella w sprawie domniemanego kazirodztwa pomiędzy królową a jej bratem? Zacytuję tu Erica Ivesa, który w biografii Anny Boleyn ‘The Life and Death of Anne Boleyn’ pisze iż ;
‘To Jane poinformowała Koronę na temat seksualnych możliwości króla , cytując de Carla, podczas procesu Jerzey Boleyn miał powiedziec ; ‘na podstawie słów jednej kobiety jestescie gotowi uznać mnie za nikczemnika i opierając się na tych przypuszczeniach będziecie mnie sądzić’. Nieznany z imienia człowiek goszczący w Londynie w maju 1536 r. miał napisac iż ‘osobą która bardziej z zazdrości aniżeli troski o króla zdradziła ten jakże nieszczęsny sekret, a wraz z nim imiona tych którzy wdali się w niecne praktyki z grzeszną królową’
Własna opinia Ivesa na ten temat jest ukształtowana przede wszystkim na podstawie słów biskupa Burneta, żyjącego w siedemnastym stuleciu, który mial dostęp do źródeł opisujących wydarzenia z tamtego okresu. Według biskupa Jane Boleyn ‘złożyła zeznanie iz pomiędzy królową a jej bratem istniała taka pufalość jakiej nie da się wytłumaczyć ich więzami krwi’ oraz że to ona ‘nosiła różne historie do króla lub o nim’.
Wiemy że przy pewnej okazji Anna Boleyn głośno powiedziała Jane że król ‘nie ma ani umiejętności ani wigoru aby zaspokoić kobietę’ co mogło sugerować iż Henryk VIII był impotentem. Zdedycdowanie Anna wykazała się brakiem taktu mówiąc o tak intymnym szczególe jej małżeńskiego życia z królem, i nie powinna się nim dzielić. Jednak nie znamy dokładnie okoliczności w jakich te słowa zostaly wypowiedziane ; znając usposobienie i temperament Anny może zdenerwowało ją coś co powiedziała jej bratowa i dlatego zdecydowała się na taką uwagę odnosnie jej własnego życia? Być może Jane Boleyn własnie tą sytuację opowiedziala Cromwellowi? Julia Fox pisze o tym w ten sposób :
‘Powtórzyła Cromwellowi niedyskretne słowa Anny o problemach Henryka…Ta słabość podczas sledztwa sprawiła że Jane zyskała przyszłych przeciwników – szczęśliwych że znaleźli kozła ofiarnego by oszczyścić króla z haniebnebnego zarzutu bezdusznego uśmiercenia jego niewinnej żony – powodu aby utrzymywac że to jej dowód pozwolił nabrać króla i zniszczyć Annę i Jerzego. Powtórzyła sekret Anny swojemu mężowi, co samo w sobie stanowi dowód na raczej pełen zaufania a nie nieudany związek, i to samo wyznała Cromwellowi. Tak czy inaczej, nie zrobiła nic wiecej niż to’.
Anna Boleyn i Lady Rochford w serialu 'Dynastia Tudorów'
Julia Fox argumentuje więc że Jane nie zrobiła nic ponad to że powiedziała Cromwellowi o fatalnych słowach Anny. Mnie szczególnie zainteresowały słowa Fox na temat samej natury przesłuchania :
‘Jak często Anna i Jerzy się spotykali? Kto jeszcze był wtedy obecny? Czy zawsze byli sami? Czy kiedykolwiek Jerzy przychodził do sypialni swej siostry? Czy była wtedy w łózku? Czy kiedykolwiek był z nią wtedy sam na sam? O czym rozmawiali? Czy kótreś z nich mówiło o królu? …Postawiona przed takimi bezpardonowymi, nieustannymi pytaniami na które musiała odpowiedzieć gdyż nie miała innego wyboru, Jane na szukała w pamięci każdego szczegółu który sobie przypomniała. To nie był czas na zuchwałość i w kazdym razie aresztowania były tak nagłe i niespodziewane że nie było czasu na rozmyślanie jakie zeznanie mogło być krzywdzące, co mogłoby zostac wypaczone… Jane nie była skora to opowiastek ale ugięła się pod presją bezwględnego przesłuchania’
Wydaje mi się że Julia Fox trafiła w samo sendo ; aby uzyskać zeznanie Cromwell nie cofnął się przed niczym – przypomnijmy sobie chociażby że torturował jedynego z pięciu oskarżonych o cudzołóstwo mężczyzn – Marka Smeatona, tylko dlatego że ten był muzykiem i mógł zostac poddany mękom. Pozostałych oskarżonych nie mógł torturować z racji ich wysokiego urodzenia. Być może, znając naturę Cromwella, podczas przesłuchan był zimny, bezwględny i za wszelką cenę chciał wydobyć jakiekolwiek zeznania, które wskazywałby chociaż na najmniejszą winę Anny lub Jerzego? Być może zagroził Lady Rochford że jeżeli nie wyjawi wszystkiego co wie, sama trafi na szafot? Może to młoda kobieta po porstu spanikowała? Może obawiała się że sama jest w niebezpieczeństwie? A może po prostu zrelacjonowała słowa Anny, nie dodając od siebie nic? W końcu słowa królowej były bezmyślne i z łatwością mogły świadczyć o jej winie.
A co powiedziec o ostatnich słowach jane Boleyn przed jej śmiercia w 1542 r? Według kilku źródeł, powiedziala :
‘Umieram dzisiaj gdyż dostarczyłam zeznań przeciw mojemu mężowi i Królowej Annie. To co wtedy powiedziałam to nieprawda’.
Osobiście nie wierzę w to ‘wyznanie’ ponieważ żaden z naocznych świadków egzekucji nie wspomniał o tych słowach, a na pewno byłyby warte zanotowania biorąc pod uwagę że na podstawie tych rzekomych zeznań Anna i Jerzy stracili zycie. Francuski ambasador Marillac napisał że Jane dała ‘długą przemowę’ natomiast kupiec Otwell Johnson powiedział iż ‘przeprosiła ona za wiele grzechów’ czyli uczyniła dokładnie to samo co każdy z nas powiedziałby w obliczu śmierci.
Po śmierci męża
17 maja 1536 r. Jerzy Boleyn został ścięty, dwa dni później również jego siostra, Królowa Anna straciła życie. Na jakiś czas Jane Boleyn opuściła dwór. Powróciła po około roku i została damą dworu Jane Seymour. Niestety, nowa królowa zmarła w październiku 1537 r., po narodzinach jedynego syna. Lady Rochford pozostała na dworze ; miała własne komnaty i służbę.
Gdy Henryk VIII ożenił się z Anną Kliwijską, Jane Rochford została jej damą dworu ; niestety małżeństwo zostało anulowane po 6 miesiącach, i to właśnie zeznania Jane Rochford pomogły unieważnić ten związek ; wyznała bowiem iż Królowa Anna powiedziała jej że małżęństwo z Henrykiem VIII nie zostało skonsumowane.
Egzekucja Lady Rochford przedstawona w serialu 'Dynastia Tudorów'
Tuż po zakończonym związku z Anną Kliwijską, Henryk VIII poślubił nastoletnią Katarzynę Howard, kuzynkę Anny i Jerzego Boleyn. Młoda królowa wdała się w romans z ulubionym dworzaninem Henryka, Tomaszem Culpepperem, a ich spotkania organizowała Lady Rochford. Gdy romans wyszedł na jaw, wszyscy troje ropoczęli obrzucać się nawzajem błotem. Katarzyna Howard utrzymywała że Jane Rochford zachęcała ją do romansu, lecz osobiście uważam że królowa próbowała w ten sposób ratować własną skórę. Lady Rochford została aresztowana i w więzieniu zaczęła zdradzać symptomy choroby psychicznej. Według prawa nie można było wykonać egzekucji na osobie psychicznie chorej lecz Henryk zmienił ten stan i Lady Rochford straciła głowę. Gdy dowiedziała się że pomimo choroby zostanie ścięta, jej stan się poprawił. Czy sprytnie udawała aby uciec od śmierci? Możliwe. Jane Rochford straciła życie 13 lutego 1542 roku, zaraz po Katarzynie Howard.
Nie oceniam postępowania Jane Rochford. Myślę że nie można obarczyć ją winą za śmierć Anny i Jerzego Boleyn ; moim zdaniem Cromwell miał wystarczającą ilość wyimaginowanych dowodów przeciwko nim, i bez względu na to co i w jaki sposób powiedziała Jane, było bez znaczenia. Nazywanie JAne Rochford główną oskarżycielką jest krzywdzące gdyż Cromwell jeszcze zanim uruchomił przesłuchania wiedział, że Królowa i cała frakcja skupiona wokół niej musi pójść na dno. Anna Boleyn musiała zginąć aby Henryk VIII mógł ożenić się ponownie, oraz aby Cromwell nie stracił swej pozycji a być może nawet głowy. Faktem jest że Anna Boleyn sama mogła przynić się do swego upadku. To ona przecież w swej lekkomyślności wyznała Jane Rochford iż król ‘nie ma ani umiejętności ani wigoru by zaspokoić kobietę’. Czy zatem można winić Jane za to, że zrelacjonowała tą sytuację podczas przesłuchań? Myślę że nie.
A co Wy sądzicie na ten temat? Czy uważacie że przedstawienie Jane Rochford w kulturze (‘Kochanice Króla’, ‘Dynastia Tudorów’) jako czarnego charaketeru jest sprawiedliwe? A może zasłużyła na taki obraz gdyż rzeczywiście była nikczemna? Chętnie poznam Wasze opinie.
Źródła:
Eric Ives ‘The Life and Death of Anne Boleyn: The Most Happy’
Julia Fox ’Jane Boleyn : The True Story of Infamous Lady Rochford’
Antonia Fraser ‘Sześć żon Henryka VIII’
Alison Weir ‘The Lady in the Tower’
Portret nieznanej damy, Hans Holbein Młodszy : wcześniej podpisywany jako możliwy wizerunek Elizabeth Seymour, zidentyfikowany w 2008 r. przez Davida Starkey jako portret Katarzyny Howard
W tym dniu w historii, 13 lutego 1542, piąta żona Henryka VIII, Katarzyna Howard, została ścięta za cudzołóstwo i zdradę stanu. Dwa miesiące wczesniej, 10 grudnia 1541, dwaj mężczyzźni z jej przeszłości również stracili życie : Francis Dereham i Tomasz Culpepper.
Napisałam już jeden obszerny artykuł na temat upadku Katarzyny Howard, dlatego nie będę tutaj opisywać szczegółowo dlaczego została ścięta, zapraszam do artykułu :
Upadek i egzekucja Katarzyny Howard
Ten artykuł jest poświecony innej kwestii a dokładnie winie Katarzyny Howard. Głównym, powodem dla którego straciła życie była zdrada – Katarzyna miała cielesne stosunki z Tomaszem Culpepperem. Przed ślubem miała też innego adoratora, Francisa Derehama. Historycy są zgodni – Henryk najpierw dowiedział się że jego żona nie była dziewicą w chwili ślubu, ale nie planował nic innego, jak tylko anulować małżeństwo, pozbawić Katarzynę tytułu Królowej i wygnać ją z dworu. Wtedy Henryk nie miał pojęcia, że w życiu Katarzyny był także inny mężczyzna, w dodatku zaufany królewski sługa, Tomasz Culpepper. Culpeperowi zostały przedstawione zarzuty cielesnego kontaktu z Królową, do których nigdy się nie przyznał. Również Katarzyna Howard nigdy nie wyznała podczas przesłuchań, że faktycznie łączyły ją z Culpeperem cielesne kontakty, a mimo to oboje zostali skazani na śmierć. Czy więc możliwe jest, aby Katarzyna Howard została skazana niewinnie? Czy padła ofiarą frakcji działającej przeciwko Howardom?
Zanim została królową
Jako dziesięcioletnia dziewczynka, Katarzyna znalazła się w posiadłości swej babki, Księżnej Norfolk Agnes Tilney. Dziewczyna pochodziła z zamożnego rodu, jednak po śmierci matki, jej ojciec popadł w finansowe tarapaty. Edmund Howard (brat matki Anny Boleyn) poszukiwał żony z pokaźnym posagiem, aby nie popaść w całkowitą ruinę. Młoda Katarzyna nie miała więc nic oprócz arystokratycznych korzeni i znanego nazwiska.
Młoda Howardówna bardzo różniła się od pozostałych żon Henryka VIII – nie była wychowana jako przyszła Królowa Anglii jak Katarzyna Aragońska, nie była tak elegancka i obyta jak Anna Boleyn, nie była równiez zbyt pobożna jak Jane Seymour, ani nie była księżniczką jak Anna Kliwijska. Miala jednak dwa atuty – była bardzo młoda i bardzo ładna. Księżna Norfolk zapewne zaaranżowałaby w miarę dobre małżeństwo swej podopiecznej, jednak problemem był posag – Katarzyna go nie miała, a był on bardzo ważny w tamtych czasach. Pomimo znanego nazwiska i ładnej buzi Katarzyna nie miała nic, co mogłaby zaoferować przyszłemu małżonkowi, dlatego też nikt nie interesował się jej losem.
Tamzin Merchant jako Katarzyna Howard w serialu 'Dynastia Tudorów' (SOWTIME)
W posiadłosci Księżnej Norfolk Katarzyna zdobyła podstawowe umiejętności takie jak czytanie i pisanie, umiała też śpiewać i grać na lutni. Księżna zadbała o podstawy dobrych manier i jako takie wykształcenie, ale nie przejawiała zbyt duzego zainteresowania osobistymi poczynaniami swych podopiecznych.
Życie młodej Katarzyny uległo zmianie wraz z pojawieniem się nauczyciela muzyki, Henryka Mannoxa. Katarzyna miała wtedy 15 lat, Mannox był sporo od niej starszy. Prawdopodobnie Mannox liczył na poślubienie Katarzyny – ślub ze szlachcianką z rodu Howardów byłoby sporym wyróżnieniem dla nauczyciela muzyki, nawet jeżeli Katarzyna była biedna. Według późniejszych zeznań Mannoxa, nigdy nie odebrał Katarzynie dziewictwa. Czy mówił tak tylko aby pozostać przy życiu? Oczywiście jest to możliwe, ale Mannox wiedział że Katarzyna pochodzi z bardzo wpływowej rodziny, więc gdyby odważył się na cielesne stosunki z nią, poniósłby karę. Związek z Mannoxem zakończył się gdy Księżna Norfolk nakryła go wraz z Katarzyną. Nauczyciel musiał opuścić posiadłość Księżnej, a ona sama ze swoimi podopiecznymi przeniosła się do Lambeth.
Młoda Katarzyna prawdopodobnie szybko zapomniała o Mannoxie. Czy był jej prawdziwą miłością? Moim zdaniem – nie. Był jedynie zauroczeniem, kimś to zwracał na nią szczególną uwagę, komu na niej zależało.
W Lambeth katarzyna poznała szlachcica Franicsa Drerehama. Dereham był młody i przystojny, nic więc dziwnego iz Katarzyna zwróciła na niego uwagę. Młodzi spotykali się potajemnie w pokoju, który Katarzyna dzieliła z dwiema innymi dziewczętami. Pomimo, iż Katarzyna i Francis nazywali się nawazjem ‘mężem i żoną’, dziewczyna prawdopoodobnie nigdy na poważnie nie myslała o małżeństwie. Dereham z kolei chciał poślubić Katarzynę nie tylko ze względu na jej urodę, ale przede wszystkim wysokie pochodzenie. Niewątpliwie Katarzyna i Francis utrzymywali stosunki seksualne, do czego oboje się przyznali. Drogi Derehama i Howard rozeszły się w 1539 roku, co dla Katarzyny oznaczało koniec ich związku.
Nastolatka i starzec
Katarzyna Howard w serialu dokmentalnym 'Sześć żon Henryka VIII' , David Starkey
Katarzyna Howard została wybrana aby reprezentować swoją rodzinę – potężny klan Howardów – na dworze Henryka VIII, służąc jako dama dworu jego czwartej żony, Anny Kliwijskiej. Dwór był miejscem w którym każda młoda dziewczyna chciała być – ciągłe zabawy, tańce, uczty i przystojni szlachcice – Katarzna Howard na pewno była bardzo zadowolona że się tam znalazła. Według niektórych źródeł, jeszcze zanim została żoną Henryka, łączono jej imię z Tomaszem Culpepperem, miało dojść nawet do zaręczyn. Jeżeli tak – to nie ma w tym nic dziwnego – Culpepper był nieco starszy od Katarzyny, urodził się około 1514 roku. Wiek Katarzyny Howard jest kwestią sporną – wiadomo że urodziła się pomiędzy 1520 a 1525 rokiem. Lacy Baldwin Smith twierdzi że Howardówna urodziła się w 1521 r. co oznacza że w w chwili ślubu miała 19 lat, natomiast według Elizabeth Norton Katarzyna Howard w chwili ślubu miała 15/16 lat.
28 lipca 1540 roku Katarzyna Howard została piątą żoną Henryka VIII. Młoda dziewczyna i starzejący się król byli ciekawą parą – ona oprócz młodego wieku była ładna, ale słabo wykształcona, nieobyta w wielkim świecie. Henryk natomiast był otyły, miał problemy z chodzeniem i wielką ropiejącą ranę na nodze. Dodatkowo często miewał ataki gniewu i szału. Być może według Katarzyny Henryk stał nad grobem – miał 49 lat i nie był okazem zdrowia, cęsto chorował i musiał na wiele tygodni zamykać się w swoich komnatach.
Niemniej jednak małżeństwo z Henrykiem miało dla Katarzyny również pozytywne strony – dziewczyna wychowana w skromnych warunkach, nagle znalazła się w centrum zainteresowania, była królową rozpieszczaną przez swojego starszego męża. Piękne suknie, biżuteria oraz przedmioty codziennego użytku wykonane specjalnie dla niej były tym co Katarzyna bardzo lubiła.
Nie ulega wątpliwości, że Katarzyna była prostoduszna i naiwna – wierzyła na przykład że Henryk VIII wie o grzechach jakie wyznaje w konfesjonalne ponieważ jest on głową kościoła. Być może więc sądziła, że król wie o jej przeszłości i pomimo tego nadal ją kocha?
Culpepper
Tomasz Culpeper był młodym, ambitnym i lubianym przez króla dworzaninem. Krążyły historie o młodym Culpepperze który zgwałcił żonę dozorcy parku wraz z kilkoma innymi dworzanami, a później zabił człowieka który chciał mu wymierzyć sprawiedliwość. W zasadzie nie wiemy który Culpeper dokonał tych zbrodni : ‘ten’ Tomasz czy może członek jego rodzinny o tym samym imieniu? Culpepper wspiął się po szczeblach kariery na królewskim dworze i szybko stał się ulubionym sługą Henryka VIII.
Upadek
Upadek Katarzyny Howard rozpoczął się od wyznania Jana Lassels, którego siostra, Maria Hall, dzieliła pokój z królową w posiadłości Księżnej Norfolk. Hall wyznała co działo się nocami, kiedy Franciszek Dereham zakradał się do Katarzyny. Arcybiskup Cranmer nie mógł przejść obok tych rewelacji obojętnie więc postanowił powiadomić króla. Czy Cranmer martwił się o Henryka i dlatego chciał mu wyznać to czego dowiedział się o jego ukochanej ‘róży bez kolca’? Cranmer popierał protestantyzm i nie chciał aby katolickie stronnictwo Howardów oddziaływało na króla. Ale Howardowie byli u szczytu – Katarzyna była królową co dawało im władzę i wpływy choć trzeba przyznać że ich fortuna opierała się na zainteresowaniu króla jedną karpyśną nastolatką. Również Jan Lassels który powiadomił Cranmera o przeszłości królowej być może miał w tym swój własny cel – jako protestant i przeciwnik księcia Norfolk Tomasza Howarda, pragnął odsunąć Howardównę od władzy (kilka lat później Lassels spłonął na stosie za herezję).
Poinformowanie Henryka o przewinieniach Katarzyny nie było łatwym zadaniem – król bardzo kochał swoją młodą żonę, dlatego Cranmer musiał być pewny swoich wiadomości i bardzo ostrożny. Arcybiskup napisał list który dał Królowi. Henryk nie mógł uwierzyć w to co przeczytał ale postanowił działać – nie chciał jednak krzwydzić Katarzyny, bowiem do końca miał nadzieję że ktoś po prostu chce z niej zadrwić. Zlecił śledztwo mające na celu oczyszczenie królowej z zarzutów.
Przesłuchania
Toorence Coombs jako Tomasz Culpepper w serialu 'Dynastia Tudorów'
Franciszek Dereham zatrudniony na dworze jako sekretarz królowej, został aresztowany. Przyznał że sypiał z Katarzyną Howard zanim została żoną Henryka VIII, ale tylko dlatego że byli zaręczeni. W świetle tego wyznania Katarzyna nie zrobiła nic złego – skonsumowała związek z człowiekiem ktory miał zostac jej mężem. W zwiazku z tym jednak jej małżeństwo z Henrykiem VIII było poddane w wątpliwość – jeżeli była obiecana innemu mężczyzźnie, jej związek z królem jest nieważny. Gdyby Katarzyna podczas przesłuchania wyznała że ona i Dereham planowali się pobrac, wtedy jej małżeństwo z Henrykiem zostałoby anulowane a ona sama wygnana z dworu, ale uszłaby z życiem. Katarzyna twierdziła jednak że Dereham zmuszał ja do stosunków płciowych wbrew jej woli. Oznacza to że być może w swojej naiwności liczyła że tak bardzo zakochany w niej Henryk VIII wybaczy jej to co w zasadzie było winą Derehama. Stan Katarzyny podczas przesłuchania był bardzo słaby – dziewczyna uległa załamaniu, oraz histeryzowała. Antonia Fraser pisze :
‘Na podstawie zeznań królowej Cranmer uznał, że są wystarczające dowody na istnienie umowy przedślubnej; jeśli nawet sama umowa mogła budzić pewne wątpliwości, “cielesne obcowanie, które nastąpiło potem”, w pełni ją sankcjonowało. Jednakże królowa, której strach mieszał niemal zmysły, nie była w stanie pojąć, że argument o umowie przedślubnej nie działa na jej zgubę, a przeciwnie, może ją uratować. Usprawiedliwienia, do jakich się uciekała, wskazują raz jeszcze na jej młodzieńczą głupotę. Utrzymywała zatem, że Dereham “naprzykrzał się” jej i “molestował”, a właściwie “w pewien sposób zniewolił (ją) siłą”. Katarzyna Howard, w przeciwieństwie do swej kuzynki Anny Boleyn, pozbawiona była wrodzonej inteligencji. Nie było też przy niej nikogo, kto by jej doradzał – wszyscy drżeli w strachu owłasną skórę.’
Henryk VIII nie miał złudzeń – jego wspaniała młoda żona przed ślubem prowadziła rozpustne życie. Król nienawidził Derehama za to że ‘zepsuł’ jego ‘różę bez kolca’ i odebrał jej to do czego sam król rościł sobie prawo. Jednak najgorsze miało dopiero się wydarzyć – na jaw miał wyjść związek Katarzyny Howard z Tomaszem Culpepperem, do którego doszło po ślubie.
Aresztowany Culpepper nie przyznał się do obcowania cielesnego z królową. Wyznał jedynie że ‘nie poznał jej w pełni cieleśnie’ oraz że królowa sama nalegała na spotkania z nim. Katarzyna natomiast przyznała że kilka razy spotkała się z nim, nazywała ‘swoim słodkim głupcem’ oraz dawała mu prezenty. Dowodem związku między nimi jest list miłosny który zachował się do dzisiejszych czasów. Katarzyna napisała w nim m.in. że ‘jej serce umiera na samą myśl że nie może spotkać się z nim (Culpeperem)’ oraz liczy na to że szybko on wyzdrowieje (wtedy chorował). Według niektórych teorii, Culpepper wykorzystywał Katarzynę Howard seksualnie – zmuszał ją do stosunków płciowych, a królowa bała się go i nie miała odwagi odmówić – w końcu Culpepper był członkiem Prytwatnej Komnaty i ulubieńcem króla. Według tej teorii, list Katarzyny do Culpeppera nie jest listem do kochanka, gdyż nie użyła ona zwrotów typu ‘kochanie’ lub innych typowych dla takiej relacji. Nie liczyła na nic więcej jak tylko jego obecność :
‘Panie Culpepper,
Polecam się w Twoje ramiona, modląc się byś rzekł czyś w zdrowiu. Pragnęłabym teraz twej obecności byś ujrzał ból z jakim piszę do ciebie. Słyszałam żeś chory i niczego tak w życiu nie pragnęłam jak ujrzeć cię. Serce me zamiera na samą myśl że nie możemy zawsze być razem.’
List został podpisany ‘Twoja – jak długo trwa me życie – Katarzyna’.
Według mnie Katarzyna Howard zakochała się w Culpepperze, podczas gdy on zwyczajnie ją wykorzystał. Trudno mi uwierzyć że młodzi, atrakcyjni ludzie spotykając się potajemnie w nocy jedynie rozmawiali. Zeznania Culpepera pokazują ze był zdesperowany aby ocalić swoje życie, całą winę zrzucając na królową.
W całą sprawę była wplątana również ‘niecna Lady Rochford’ , żona Jerzego Boleyna, Jane. Według Katarzyny Howard, Jane zachęcała ją do spotkań z Culpeperem. Antonia Fraser pisze :
Również Culpeper utrzymywał, że ‘Jane “skłoniła” go do potajemnego związku z królową. “Słodki szaleniec”, miała z czułością rzec o Culpeperze, gdy ten – wedle królowej – nie godził się zaprzestać spotkań z Katarzyną. “Ty jednak, pani, musisz pozwolić mężczyznom patrzeć, bo będą na ciebie patrzeć”, miała lady Rochford powiedzieć Katarzynie. Podobnie jak w kwestii technicznych szczegółów cudzołóstwa królowej, również w tym wypadku nie sposób w pełni ustalić prawdy, a tym samym, dokładnie orzec o winie. Nie ma jednak wątpliwości, że i lady Rochford, i królowa Katarzyna, i Culpeper wplątani byli, każde na swój sposób, w coś, w czym żadne z nich nie powinno było uczestniczyć.’
Ostatecznie Culpeper i Dereham zostali skazani za cudzołóstwo i zdradę stanu (cudzołóstwo z królową było zdradą). 10 grudnia 1542 r. oboje zostali przeniesieni do Tyburn. Culpepper otrzymał złagodzony wyrok – został ścięty. Dereham jednak , którego tak nienawidził Henryk, został ukarany o wiele bardziej surowo : jego wnętrzności zostały wyprute, został wykastrowany, następnie ścięty, a jego ciało poćwiartowane.
Reakcja Katarzyny na egzekucje jej kochanków nie jest znana. Przebywająca w Syon królowa nie wiedziała co się z nią stanie, ale biorąc pod uwagę egzekucje dwóch mężczyzn z którymi łączyły ją bliskie stosunki, mogła spodziewać się śmierci. Klan Howardów znalazł się w niebezpieczneństwie – większość z nich została uwięziona w Tower, tak że aż zabrakło dla nich cel i trzeba było otworzyć apartamenty królewskie. Na wolności pozostawał Książę Norfolk który wystowował do Króla pismo w którym potępił ‘mą niegodziwą teściową, mego nieszczęsnego brata i jego żonę, mą lubieżną siostrę Bridgewater’ lecz najbardziej poniżył Annę Boleyn i Katarzynę Howard za ‘ich ohydne czyny’. Wyznał że jest uniżonym królewskim sługą. Miał szczęście – nie doszło do jego egzekucji a później i klan Howardów został uniewinniony.
10 lutego Katarzyna Howard trafiła do Tower. Dzień przed egzekucją poprosiła o drewniany blok na którym mogła ćwiczyć ułożenie głowy. 13 lutego 1542 r. młoda Katarzyna Howard została ścięta toporem, a zaraz po niej życie straciła Lady Rochford.
Antonia Fraser stawia bardzo ciekawe pytanie :
‘Członków parlamentu nurtował istotny problem: na czym dokładnie polegała wina królowej? Do cudzołóstwa nigdy się nie przyznała i nie przyznali się też ani Dereham, ani Culpeper. Ten ostatni został w istocie stracony za zamiar popełnienia cudzołóstwa (tak jak kiedyś Buckinghama stracono za zamiar popełnienia zdrady). Niejasna pozostawała kwestia umowy przedślubnej. Lecz o winie Katarzyny przesądziła wola monarchy, który zdecydował; by zastosowano wobec niej Akt o Utracie Praw. Na śmierć skazano ją na podstawie “straszliwego domniemania” o cudzołóstwie.’
Moim zdaniem Katarzyna Howard była po prostu naiwną dziewczyną użytą przez własną rodzinę pragnącą zaszczytów. Dziewczyna znikąd nagle stała się królową. Nie zachowywała się jednak jak na królową przystało – nie do pomyslenia było aby zamężna kobieta, w dodatku żona króla, spotykała się z innym mężczyzną. Warto podkreślić, ze Katarzyna nie stanowiła wyjątku – wiele kobiet w tamtych czasach zawierało małżeństwa dla korzyści politycznych czy finansowych, rzadko kiedy z miłości. Katarzyna powinna była zdawać sobie sprawę czym grozi choćby cień podejrzenia o cudzołóstwo. Miała przecież przykład z własnej rodziny – jej kuzynka, Anna Boleyn, została stracona za ‘cudzołóstwo’ i ‘kazirodztwo’ choć nigdy nie przyznała się do winy ani ona ani jej ‘kochankowie’ (tylko Smeaton pod wpływem torur przyznał że spał z królową, jednak podane przez niego daty nie pokrywały się z prawdą). Czy Katarzyna liczyła że Henryk nigdy nie dowie się o jej zdradzie? Czy była tak samotna że chciała miec kogoś kto ją zrozumie? Dzisiaj już się tego nie dowiemy. Katarzyna poniosła śmierć za własną lekkomyślność i naiwność, ale zdecydowanie nie powinna zostać żoną starzejącego się Króla któremu wydawało się, że może odzyskać swoją młodość żeniąc się z młodszą kobieta ,młodszą nawet od jego najstarszej córki,Marii.
Moim zdaniem życie Henryka VIII to pasno niekończących się skandali, procesów i małżeństw. Posłał na szafot swoją drugą żonę, Annę Boleyn, choć wiedział że nie popełniła żadnego z zarzucanych jej czynów. Jak widać, kilka lat później kobieta którą kochał popełniła czyny o której wcześniej oskarżał niewinną Annę. Jak musiał się czuć Henryk? Czy żałował wtedy że zabił Annę Boleyn? Być może, ale tego na pewno już się nie dowiemy.
Polish
English
