Tag-Archive for » Elżbieta York «
Luty to miesiąc w którym życie straciło wiele postaci epoki Tudorów. Dzisiejszy artykuł poświęcony jest właśnie tym postaciom.
Maria Stuart
8. 02. 1587 r. życie w wyniku egzekucji straciła Maria Stuart, Królowa Szkotów.Maria była zamieszana w spisek mający na celu odsunięcie Elżbiety Tudor od władzy. Pomimo iż spisek został okdryty a Maria umieszczona w areszcie domowym, Elżbieta odkładała decyzję o egzekucji. Marię i Elżbietę łączyły więzy krwi – Maria była wnuczką Małgorzaty Tudor, siostry Henryka VIII.
Egzekucja odbyła się w Wielkiej Sali na zamku Fortheringhay. Sala była wypełniona po brzegi, ponieważ aż trzysta osób zebrało się by na własne oczy ujrzeć śmierć Królowej Szkotów. Królowa szła na śmierć dumnie i odważnie – może aż zbyt dumnie, gdyż po zdjęciu czarnego płaszcza okazało się, że Maria ubrana jest w szkarłat symbolizujący jej męczeńską śmierć. Maria chciała prawdopodobnie aby jej śmierć postrzegana była jako śmierć męczeńska – szkocka królowa była bowiem katoliczką. Czy zasłużyła na miano męczennicy?
Kat uderzył dwukrotnie zanim głowa Królowej Szkotów oddzieliła się od reszty ciała. Wedle zwyczaju, kat podniósł głowę za włosy aby pokazać ją zebranym, jednak okazało się że Maria miała na sobie perukę, a jej głowa poturlała się po szafocie ukazując krótkie włosy zmarłej.
11.02. 1503 r. zmarła królowa Elżbieta York, żona Henryka VII Tudora, matka Henryka VIII. W tym samym dniu 37 lat
W tym dniu w historii, 28 czerwca 1491 r. na świat przyszedł jeden z najpopularniejszych i najbardziej znanych władców – Henryk VIII.
Henryk VIII jako dziecko
Henryk Tudor był trzecim dzieckiem królewskiej pary – Henryka VII Tudora i Elżbiety York, oraz ich drugim synem. Henryk był drugi w linii sukcesyjnej więc został przeznaczony do stanu duchownego. Nieoczekiwana śmierć starszego brata, Artura Tudora, wyniosła 10-letniego wówczas Henryka na pozycję następcy tronu.
Po śmierci Króla Henryka VI, zaledwie 17-letni Henryk wstąpił na tron jako Henryk VIII. 11 czerwca 1509 r. poślubił wdowę po swoim bracie, hiszpańską księżniczkę Katarzynę Aragońską, a 24 czerwca tego samego roku oboje zostali koronowani jako Król i Królowa Anglii.
Cała Anglia z ufnością patrzyła na młodego monarchę, którego rządy zapowiadały się obiecująco. Henryk otrzymał wyśmienite wykształcenie ; biegle władał językiem francuskim, hiszpańskim oraz łaciną, uwielbiał muzykę i poezję, uczył się także matematyki, fizyki i astronomii. Poza tym, Henryk VIII był przystojnym, czarującym i wysportowanym młodzieńcem, uwielbiał sport, polowania, tańce, komponował muzykę i pisał wiersze. Był uosobieniem idealnego człowieka renesansu, co sławili jego poddani, radując się że mają takiego Króla.
Jednak już jako młodzieniec Henryk VIII ujawnił swą ciemną stronę ; zaledwie dwa dni po wstąpieniu na tron aresztował dwóch ministrów swego ojca, którzy zostali ścięci w 1510 roku. Jako syn Henryka VI Tudora, który wstąpił na tron po długotrwałej Wojnie Dwóch Róż, Henryk VIII pragnął zapewnić ciągłość Dynastii Tudorów, dlatego tak bardzo pragnął mieć syna. To dlatego Henryk VIII żenił się aż sześć razy, majac nadzieję na męskiego potomka, oraz zrywajac z Kościołem rzymskokatolickim.
Śmiało można stwierdzić, że sześć żon Henryka VIII i zerwanie z Rzymem przyniosło mu międzynarodową sławę która trwa do dzisiaj. Pomimo iż Król pragnął męskiego potomka, doczekał się jednego syna – późniejszego Edwarda VI, którego urodziła mu w 1537 r. trzecia żona Joanna Seymour, umierając kilka dni po porodzie. Z Katarzyną Aragońską Henryk miał sześcioro dzieci, z których tylko Maria, późniejsza Królowa zwana ‘Krwawą’ przeżyła okres niemowlęctwa. To jednak nie długo wyczekiwany syn, ani nie córka hiszpańskiej księżniczki okazali się dobrymi władcami. Urodzona w 1533 r. przez Annę Boleyn Elżbieta, objęła tron w wieku 25 lat, stając się jedną z najdłużej władających i najlepszych monarchów w historii Anglii.
6 żon Henryka VIII
Poza sześcioma małżeństwami, Król Henryk miał kilka kochanek z którymi doczekał się potomstwa. Bessie Blout urodziła w 1519 r. syna którego Henryk VIII uznał za swojego, nadał mu zacnenazwisko ‘Fitzroy’ (‘królewski syn’) oraz tytuł Księcia Richmondu. Niestety, chłopak zmarł w czerwcu 1536 r. Kolejną kochanką była siostra Anny, Maria Boleyn. W czasie związku z Henrykiem VIII, Maria była mężatką i urodziła dwoje dzieci – Katarzynę i Henryka Carey – możliwe że były to dzieci Króla, jednak ten nigdy ich oficjalnie nie uznał za swoje.
Znana jest ‘Wielka Sprawa Henryka VIII’ czyli ciągnący się prawie 7 lat rozwód z Katarzyną Aragońską, który doprowadził ostatecznie do zerwania z Rzymem i obwołania się przez Henryka Głową Kościoła Anglikańskiego. W ten sposób w Anglii nastąpiła reformacja, za którą w dużej mierze obwiniano nie samego Króla, co kobietę dla której się rozwiódł – Annę Boleyn. Młoda, żywiołowa i dobrze wykształcona Anna szybko zwróciła na siebie uwagę Henryka VIII, jednak nie chciała zostać jego kochanką. Henryk postanowił rozwieść się z pierwszą żoną i poślubić Annę. W 1533 r. pobrali się w sekretnej ceremonii, a kilka miesięcy później urodziła się im córka Elżbieta. Niestety, Anna Boleyn nie urodziła upragnionego syna, i między innymi dlatego została ścięta 19 maja 1536 r. na podstawie fałszywych zarzutów o czary, cudzołóstwo i kazirodztwo.
Ukojenie po dwóch nieudanych małżeństwach Henryk VIII znalazł w osobie trzeciej żony, Joanny Seymour. To Joanna urodziła długo wyczekiwanego męskiego potomka, płacąc za to własnym życiem. Jako że Edward był dzieckiem słabego zdrowia, Henryk VIII zapragnął ożenić się po raz kolejny. Wybór padł na niemiecką księżniczkę, Annę Kliwijską. To małżeństwo zakończyło się po zaledwie 6 miesiącach, jednak uległość Anny zapewniła jej tytuł ‘Królewskiej Siostry’ oraz liczne ziemie i bogactwa. Piąte małżeństwo Króla przez wielu historyków jest określane jako ‘kryzys wieku średniego’ gdyż Henryk VIII wziął za żonę siedemnastoletnią kuzynkę Anny Boleyn, Katarzynę Howard. Niestety, Katarzynę spotkał ten sam los co Annę, z tym że Katarzyna popełniła cudzołóstwo. Ostatnia żona Henryka VIII, Katarzna Parr, przeżyła monarchę i po jego śmierci została tytułowana jako Królowa Wdowa, chociaż zmarła zaledwie rok po Henryku, w wyniku gorączki poporodowej.
Henryk VIII w 1536 r., Hans Holbein
Pod koniec swego życia, Henryk VIII był otyły, cierpiał na róźnorodne choroby, oraz był psychicznie niestabilny . Z młodego czarującegoiwysportowanego młodzieńca zmienił się w otyłego, chorego starca widzącego wszędzie swych wrogów. W ciągu swych 37-letnich rządów Król Henryk doprowadził do egzekucji mnóstwa ludzi, w tym dwóch żon, kardynała, oraz sześciu bliskich przyjaciół. Spekuluje się że za jego rządów zostało uśmierconych około 72 000 ludzi, chociaż nie jest to liczba większa niż w przypadku innych monarchów. Henryk VIII używał egzekucji jako środka władzy, wprowadzając terror wśród swych poddanych. Nikt nie mógł czuć się bezpieczny – nawet żony Henryka. Król był człowiekiem podatnym na manipulację, łatwo ulegał wpływom i to często doprowadzało do egzekucji ludzi których darzył szacunkiem. Król wielokrotnie ubolewał na przykład nad ścięciem swego doradcy, Tomasza Cromwell’a, który zawsze wiernie mu służył.
Henryk VIII zmarł 28 stycznia 1547 r. w Pałacu Whitehall, w wieku 55 lat. Pochowano go 16 lutego na Zamku w Windsorze, u boku jego trzeciej i ulubionej zony, Joanny Seymour. Następnym Królem został syn Henryka, Edward VI, który jednak nigdy nie rządził samodzielnie. Chłopak zmarł w wieku 15 lat, co doprowadziło do objęcia tronu przez Marię Tudor (po rozprawieniu się z ‘dziewięciodniową królową’ Jane Grey). Maria była pierwszą kobietą na tronie, jednak szybko zyskała przydomek ‘Krwawej’ w wyniku prześladowań protestantów. Po pięciu latach, Maria Tudor zmarla nie pozostawiając po sobie potomka. Tron objęła Elżbieta Tudor, wprowadzając w Anglii ‘Złoty Wiek’ , zapisując się w pamięci Anglików jako ‘dobra Królowa Bess’ . Elżbieta nigdy nie wyszła za mąż i była nazywana ‘Królową Dziewicą’. Zmarła bezpotomnie w 1603 r. , przekazując koronę Jakubowi Stuartowi.
Ideał piękna
Już od dawna zastanawiałam się jak wyglądało dbanie o urodę w epoce Tudorów. Dzisiaj aby ukryć mankamenty urody, stosujemy kosmetyki, ujędrniamy i nawilżamy ciało balsamami i kremami, farbujemy włosy, oraz depilujemy niepożądane owłosienie. Ale jak to wszystko wyglądało w epoce Tudorów? Czy kobiety nosiły makijaż? Jak dbały o urodę? Jakie miały fryzury? Na te i inne pytania odpowiem w tym artykule.
Idealna kobieta
Elżbieta Woodville i jej córka, Elżbieta York
Zacznijmy od ideału urody według standardów epoki. Oczywiście każda epoka miała swoje wyobrażenia na temat piękna, i tak na przykład idealne Egipcjanki, Greczynki i Rzymianki były szczupłe, o proporcjonalnych twarzach. Idealna kobieta XV i XVI wieku musiała być przede wszystkim bladą blondynką o niebieskich oczach i pełnej sylwetce. Oczywiście różne są gusta, jednym podobały się szczupłe brunetki, innym niebieskookie blondynki o pełnych kształtach, ale jednak w XV-wiecznej Anglii to kobiety o dużym biuście, pulchnych udach i pełnych biodrach były idealne. Za piękną uchodziła dama dworu Anny Boleyn, Madge Shelton, która swoją urodą przypominała Księżną Milanu, Krystynę, niedościgniony wzór piękna dla kobiet w epoce Tudorów. Wśród sześciu żon Henryka VIII równiez nie zabrakło kobiet określanych mianem pieknej – Katarzyna Aragońska w latach swej młodości została uznana za ładną, o regularnych rysach twarzy i gęstych jasnych włosach, Katarzyna Howard zwracała uwagę dworzan swoją subtelną urodą, a sama Anna Boleyn pomimo iż nie była typową pięknością, przyciągała wzrok oliwkową cerą, ciemnymi włosami i oczami, oraz szczupłą figurą. Najbliższe ideałowi piękna według epoki były dwie kobiety bliskie Henrykowi VIII – jego ukochana matka Elżbieta York, oraz trzecia żona Joanna Seymour. Joanna była bardzo blada, jej skóra była niemal przezroczysta, miała jasne włosy (według Davida Starkey’a był to ‘mysi blond’) oraz błękitne oczy. Pomimo iż dla jej współczesnych Joanna wcale nie była piękna, to jednak w czasach w których żyła ceniono jej urodę. Za piękną była także uważana Elżbieta Woodville, żona Edwarda IV. Mówiono o niej iż jest ‘najpiękniejszą kobietą na Wyspach Brytyjskich’, i to głównie dzięki urodzie została żoną króla. Tak upragniona blada cera, była cechą kobiet wysoko urodzonych, które skrywały się przed słońcem. Biedne kobiety musiały pracować na polu całymi dniami, dlatego były opalone.
Idealny mężczyzna
Robert Dudley, ulubieniec Królowej Elżbiety Tudor
Powinien być również blady, o atletycznej sylwetce, i umięśnionym ciele. Henryk VIII za najlepszą część swojego ciała uważał nogi, dlatego często je eksponował. Według wielu współczesnych mu kronikarzy, był uznawany za najpiękniejszego młodzieńca na dworze. Popularne były sporty takie jak tenis, piłka nożna (w której jednak nie przestrzegano żadnych zasad, co wielokrotnie owocowało nawet śmiercią niektórych zawodników), polowania, jazda konna, oraz turnieje. Za przystojnych uważano mężczyzn takich jak poeta Tomasz Wyatt, który słynął z zamiłowania do kobiet, sługa Henryka VIII, Tomasz Culpepper który został ścięty za schadzki z Katarzyną Howard, oraz Robert Dudley – ulubiony dworzanin królowej Elżbiety I, być może nawet byli kochankami.
Higiena
Przegląd przez higienę w czasach Tudorów rozpocznę od szczotkowania zębów. Bardziej zamożni ludzie, używali ‘pudru do zębów’ (coś na wzór pasty). Była to substancja złożona z 2 gramów muszli ślimaka morskiego i rybich ości, pereł i kamieni szlachetnych, bursztynu i piżma. Wszystko zmieszane w odpowiednich proporcjach nanoszono z palcem na zęby.
W epoce Tudorów myto ręce przed każdym posiłkiem – używano do tego celu wody różanej. Ludzie jedli palcami, dlatego ręce musiały być nieskazitelnie czyste. Jako,że jadano więcej niż jedno danie podczas posiłku, myto ręce przed każdym nowo podanym daniem.
Damy z wyższych sfer używały specjalnego mydła, którego wyrobienie było dość drogie. Ale znane jest również mydło z tańszych substancji, używane przez zwykłych ludzi.
Kąpiele
Kąpiel w XV stuleciu
Wielu uważa, że w czasach Tudorów ludzie praktycznie się nie myli. Jest to błędne przekonanie, ponieważ ludzie w tamtym okresie zażywali kąpieli.Przygotowanie kąpieli było czasochłonne i wymagało nie lada wysiłku. Trzeba było mieć drewnianą ‘wannę’ – wtedy była to zazwyczaj okrągła balia, wyścielić ją materiałem, zebrać wodę (noszono ją w wiadrach i podgrzewano) a później wlać ją do kąpieli. To mogło powstrzymywać przed codziennym myciem, ale na pewno nie przed myciem ogólnie.
Sam Henryk VIII przywiązywał sporą wagę do łazienek, dlatego np. budował je w Hapmton Court. Pod koniec swojego życia zbudował w Whitehall Palace miejsce do kąpieli jeszcze lespsze niż w Hampton Court. Zimą Henryk zażywał kąpiele z ziół, które były polecone przez lekarzy – jednak gdy panowały poty angielskie, nie kąpał się w ziołach, nie wiadomo czy kąpał się wtedy wogóle.
Niestety, ogólne standardy dotyczące czystości były niskie. To dlatego tak często dochodziło do śmierci wśród kobiet po porodzie – położne nie nie myły rąk przed odebraniem porodu, co często prowadziło do infekcji. Wśród kobiet które zmarły na tak zwaną gorączkę poporodową znalazły się m.in. Elżbieta York, Joanna Seymour, oraz Katarzyna Parr.
Oprócz kąpieli do których szlachta i królowie używali mydła, bogaci mieli także okazję kupić perfumy. Alison Sim, autorka ksiażki ‘The Tudor Housewife’ (‘Gospodyni domowa w czasach Tudorów’) zauważa, że perfumy były używane bardziej aby podkreslić status społeczny, niż aby maskować nieprzyjemne zapachy, choć spełniały obie funkcje. Poza tym, owe nieprzyjemne zapachy pochodziły głównie z ubrań, których nie prano codziennie.
Wyobraźmy sobie gorący letni dzień i ciężkie suknie noszone przez kobiety, lub wielowarstwowe odzienie mężczyzny. Na pewno utrzymanie ubrań w czystości i świeżości było nie lada wyzwaniem w okresie gdy nie było pralek, środków czystości czy antyperspirantów. Według Alison Sim, ‘pranie było najcięższą pracą dla kobiety’.
Największą wagę przykładano do czystej bielizny – zmieniano ją każdego dnia. Wszyscy, czy biedni czy bogaci nosili podstawowe warstwy ubrania : bieliznę oraz koszulę. Wszystko, co dotykało bezpośrednio skóry, musiało być nienagannie czyste. Czysta bielizna była nawet uważana za podstawę udanego małżeństwa (Hemptameron of Civil Discourses). Bogaci, którzy mieli zapasy czystej bielizny mogli ją zmieniać nawet kilka razy dziennie, zwłaszcza po fizycznych czynnościach takich ja tenis czy polowanie. (Alison Sim, str. 52).
Makijaż
Cate Blanchette w roli Elżbiety Tudor : taki makijaż nosiła Królowa Dziewica
W epoce Tudorów makijaż nosiły przede wszystkim wysoko urodzone kobiety, aby podkreślić swój status, lub zakryć mankamenty urody takie jak blizny, piegi (nie były mile widziane, dlatego kobiety musiały je skrywać pod pudrem) czy ślady po przebytych chorobach (np. po ospie wietrznej). Ostry makijaż nie był mile widziany za panowania Henryka VIII.
Elżbieta Tudor chętnie nosiła makijaż rozjaśniający cerę, oraz ukrywający niewielkie blizny po ospie wietrznej. W tym celu używała specjalnej substancji zrobionej z następujących składników : białko z jajka, sproszkowane skorupy jaj, ałun, boraks, ziarna białego maku. Ponieważ ten płyn kosmetyczny miał właściwości wybielające skórę, był nakladany nie więcej niż trzy razy w tygodniu – w przeciwnym razie mógł uszkodzić lub podrażniać cerę. Malowano również szyję, piersi, ręce – na powierzchni rysowano niebieskie żyły aby pokazać jak czysta jest skóra. Bogatym kobietom spuszczano równiez krew aby uzyskać tak pożądany efekt bladości. Używano także specjalnego balsamu do wybielania cery zwanego ‘Weneckim Cerusytem’, w którym lubowała się królowa Elżbieta. Balsam ten był niestety trujący, ponieważ zawierał ołów, który mógł doprowadzić do uszkodzenia skóry oraz wypadania włosów; długoterminowe użytkowanie mogło doprowadzić nawet do śmierci.
Usta i policzki były chętnie podkreślane na czerwono, używano do tego następujących składników : cynober, arabska guma, białko jajka, mleko z fig. Taka substancja byłaby szkodliwa dla skóry, Elżbieta prawdopdobnie stosowała balsam do ust wykonany z nieszkodliwego kwasu karminowego.
Włosy
W epoce Tudorów ceniono długie włosy, które noszone rozpuszczone były symbolem czystości i dziewictwa. Jedną z cech rozpoznawczych Anny Boleyn, były właśnie długie, ciemne i gęste włosy, które miała rozpuszczone podczas koronacji tak iż – jak podaje David Starkey – ‘mogła na nich usiąść’. Fakt ten wywołał powszechne oburzenie, gdyż Anna była w zaawansowanej ciąży, i ‘przyzwoitość nakazywała by związała włosy’. Królowa Dziewica jak mówiono o Elżbiecie Tudor, często nosiła włosy rozpuszczone tak aby podkreślić swą czystość.
Panowała jednak moda na różnego rodzaju nakrycia głowy (headdress, hood, gable). Okazją do ukazania włosów były uroczystości : koronacje czy śluby – panna młoda musiała obowiązkowo mieć rozpuszczone włosy, najczęściej przyozdobione kwiatami. Mężatki natomiast nie mogły pokazywać się w towarzystwie z rozpuszczonymi włosami – takie zachwoanie uchodziło za frywolne.
Jakie fryzury były preferowane? Na pewno nie grzywki, które zakrywały czoło. Wysokie czoło było symbolem piękna, dlatego też włosy były gładko zaczesane do góry, posuwano się nawet do usuwania brwi aby optycznie wydłużyć czoło.
Anna Boleyn preferowała proste włosy, natomiast jej córka kręcone. Efekt falowanych włosów uzyskiwano przy pomocy specjalnych gorących szczypców. Kobiety lubiły także nosić peruki lub treski, które były bardzo popularne. Kolor włosów także mógł ulegać zmianie – farbowano je np. henną. Najbardziej pożądanym kolorem włosów był blond, dlatego kobiety farbowały włosy na kolor żółty, który uzyskiwały przy pomocy specjalnej mieszanki przygotowanej z szafranu, kminku, jaskółczego ziela oraz nafty. Według Alison Sim, włosy nie były myte zbyt często, ale były perfumowane.
W kolejnym artykule opiszę jak o higienę dbały zwykłe kobiety żyjące w epoce Tudorów.
Ciekawią mnie Wasze opinie – co sądzicie o zabiegach pielęgnacyjnych kobiet z epoki Tudorów? Czy sa jakiekolwiek kobiety z tej epoki, które uważacie za ładne?
Polish
English
