Jane Seymour w 1537 r., Hans Holbein

W tym dniu w historii, 30 maja 1536 r. Henryk VIII poślubił trzecią żonę, Jane Seymour. Nie byłoby w tym nic dziwnego czy skandalicznego, gdyby nie fakt, że ślub odbył się zaledwie 11 dni po egzekucji drugiej żony Henryka, Anny Boleyn.

Biografię Jane znajdziecie pod tym linkiem, natomiast ten artykuł przybliży Wam samą rolę Jane w wydarzeniach poprzedzających egzekucję Anny Boleyn. Czy Jane miała coś wspólnego z upadkiem swej poprzedniczki? A może była niczego nieświadomą ofiarą manipulacji innych ambitnych ludzi, takich jak np. jej rodzina lub przyjaciel, Sir Nicholas Carewe?

Bardzo ciekawie pisze o tym Alison Weir, autorka rewelacyjnej książki o upadku Anny Boleyn, skupiająca się na ostatnich miesiącach jej życia (styczeń-maj 1536), ‘The Lady in the Tower’. Alison Weir pisze ;

‘Możemy się zastanawiać jaką rolę odegrała Jane Seymour w upadku Anny Boleyn. Nie wiemy nic o jej zaangażowaniu, jeżeli wogóle była zaanagżowana, w upadek swej pani, poza faktem iż od końca marca, zachęcona przez swoich stronników, aktywnie podjudzała Króla  przeciwko Annie.’

Aby lepiej zrozumieć motywy Jane i jej wpływ – o ile miała takowy – na upadek Anny Boleyn, musimy najpierw dowiedzieć się o politycznych i religijnych przekonaniach tej kobiety. Jane Seymour nie pojawiła się na dworze Henryka VIII ot tak. Przez kilka lat służyła pierwszej żonie króla, Katarzynie Aragońskiej. Jako katoliczka, Jane Seymour należała do stronników Katarzyny Aragońskiej, a nie Anny Boleyn. Wrogowie reformacji, widzieli Annę jako główną przyzczynę zerwania z Kościołem Katolickim ; wielu obwiniało ją także o niedolę Katarzyny Aragońskiej i jej nastoletniej córki Marii Tudor.Anna Boleyn i Jane Seymour stały po różnych stronach politycznej barykady ; Anna krzewiła reformację, była ‘brutalnym politykiem’ jak opisał ją dr David Starkey a do tego  miała charyzmę, była inteligentna, atrakcyjna i pewna siebie. Jane Seymour z kolei należała do frakcji katolickiej ; popierała Katarzynę Aragońską i Marię Tudor, nie wyróżniała się też ani urodą ani inteligencją.

Wrzesień 1535 – Kwiecień 1536

Powiększona podobizna Jane Seymour z portretu 'Rodzina Henryka VIII', symbolizującego Akt Sukcesji, rok 1545. Portret powstał po śmierci Jane, kiedy Henryk był żonaty z Katarzyną Parr ; Parr pozowała do tego dzieła, zastępując Jane Seymour

Kiedy więc Henryk VIII zwrócił uwagę na Jane i dlaczego akurat na nią? Cesarski Ambasador Chapuys opisał Jane jako ‘raczej wyniosłą’ oraz bladą i niezbyt urodziwą, jego zdaniem miała ‘więcej niż 25 lat’ co w tamtych czasach oznaczało iż była tak zwaną starą panną. Data urodzenia Jane pozostaje nieznana jednak Antonia Fraser rzuca nieco światła na tą kwestię, opisując jej pogrzeb, podczas którego w procesji szło 29 kobiet, co w takich przypadkach oznaczało wiek zmarłej. Nie wiemy kiedy dokładnie Henryk VIII zwrócił uwagę na Jane, ale z całą pewnością znał ją ponieważ służyła najpierw Katarzynie Aragońskiej, a później Annie Boleyn. We wrześniu 1535 r. Król wraz Anna Boleyn odwiedził posiadłość Seymourów, Wolfhall, lecz nie jest pewne że wtedy rozwinęły się jego uczucia względem Jane. Jeżeli nawet Henryk VIII zainteresował się Jane we wrzesniu 1535 r. to wydaje się, biorąc pod uwagę iż Anna Boleyn była wtedy w ciąży, mało prawdopodobny fakt aby Henryk pragnłą poślubić Jane. Interesował się nią w sposób sobie właściwy ; spodobała mu się, dlatego też zwracał na nią szczegółną uwagę.

Pod koniec 1535 r. Anna Boleyn spodziewała się kolejnego dziecka (wedłu Alison Weir czwartego), dlatego mogła czuć się bezpiecznie. Niestety, 29 stycznia 1536 r. Anna poroniła w czwartym miesiącu ciąży. Zarówno Anna jak i Henryk byli wstrząśnięci tą stratą. Królowa obwiniała Henryka, że zabolał ją fakt iż Henryk uganiał się za Jane Seymour, którą nakryła siedzącą mu na kolanach. Sugeruje to, że pomiędzy Henrykiem VIII a Jane Seymour zrodziło się uczucie.

W lutym 1536 r. opinia publiczna wiedziała że Henryk VIII jest zakochany w Jane Seymour. Alison Weir przytacza słowa jeden z położnych z Oxfordshire, Joanny Hammulden. Jedna z pacjentek powiedziała jej w wyrazach uznania że ‘jest godna być położną samej Królowej Anglii’ na co Hammulden odpowiedziała że byłaby wielce uradowana służąc Królowej, jeżeli byłaby to Katarzyna Aragońska, gdyż jest zbyt dobrą położną dla Anny Boleyn którą nazwała ‘ladacznicą’. Co ciekawe, Hammulden wyznała iż ‘nigdy w Anglii nie będzie działo się dobrze gdy są trzy królowe’ – wskazywało to iż ludność nawet daleko od królewskiego dworu wiedziała o Jane Seymour. Położna została aresztowana za swoje słowa.

Po poronieniu Anny Boleyn, jej pozycja stała się delikatna, ale nie stracona. Pomimo bólu psychincznego i ficzycznego, Anna wyznała swym dwórkom, że jeszcze urodzi syna, który będzie niekwestionowanym następcą gdyż po śmierci Katarzyny Aragońskiej, to ona jest jedyną królową w Anglii. Jak już w poprzednich artykułach wspomniałam, Henryk VIII ciągle starał się o uznanie Anny Boleyn w oczach Cesarza Karola V, dlatego jeszcze do około  18 kwietnia nikt nie zdawał sobie sprawy, że za miesiąc czyli 19 maja, Królowa skończy na szafocie.

Tymczasem pozycja Jane Seymour ‘umacniała się z dnia na dzień’ według słów Chapuys’a.  Chapuys gdy tylko dowiedział się że Jane stoi po stronie Lady Marii Tudor, wyznał w liście do Cesarza, iż ‘będzie ją wspierał w tych działaniach’ ale jednocześnie wyraził lekki sceptycyzm, gdyż napisał ;

‘mam nadzieję że pod tą słodyczą nie czai się skorpion’

Zdaniem Alison Weir w książce ‘Sześć żon Henryka VIII’, Chapuys  zdawał sobie sprawę że Jane może jedynie udawać słabą i pokorną kobietę, a tak naprawdę jest nie mniej sprytna i ambitna niż Anna Boleyn. Cesarski Ambasador nie darzył Jane zbytnią sympatią od samego początku ; dopiero po jakimś czasie przekonał się do niej, choć do końca pozostawał podejrzliwy w stosunku do niej.

Elizabeth Norton w swej książce ‘Jane Seymour – Henry’s True Love’ , jedynej współczesnej biografii Jane, pisze ;

‘Poronienie Anny Boleyn i śmierć Katarzyny Aragońskiej zmieniły wszystko dla Jane. Dla Henryka, gdy jego złość już otrząsnął się po stracie dziecka, pojawiła się kusząca możliwość startu z nową żoną, znacznie mniej kontrwersyjną niż Anna Boleyn’.

Figura woskowa Jane Seymour, źródło zdjęcia : flickr

Na początku artykułu wspomniałam że Jane Seymour podjudzała Henryka VIII przeciwko Annie Boleyn. W jaki sposób? Chapuys napisał iż jane została poinstruowana przez bliskich doradców Króla, aby nie ulegała jego żądzom, chyba że zgadzając się na małżeństwo. Ta taktyka była Henrykowi VIII dobrze znana, gdyż kilka lat wcześniej, zaoferował Annie Boleyn pozycję kochanki, która ona odrzuciła gdyż nie chciała stracić swojej reputacji. Idąc tymi śladami, Jane Seymour zastosowała tą samą taktykę i zagrała trudną do zdobycia aby nie stracić zainteresowania Króla. Co więcej, Jane mówiła Henrykowi VIII że jego małżeństwo z Anną Boleyn nigdy nie zostanie zaakceptowane. Elizabeth Norton dodaje ;

‘Chociaż nie zostało zapisane czy Jane podnosiła kwestię legalności małżeństwa Anny Boleyn i Henryka VIII, mogła to uczynić. Z całą pewnością, Jane nie była potulną obserwatorką ale aktywną uczestniczką strategii która miała na celu zapewnić jej pozycję u boku Króla’.

Nie sposób nie zgodzić się z tymi słowami – moim zdaniem dyskutowanie z Królem na temat jego żony i stawianie jej w niekorzystnym świetle wymagało nie lada siły charakteru. Zważywszy na Akt Sukcesji z 1534 r. każde działania przeciwko Annie Boleyn były uznawane za zdradę stanu, a więc wystarczyła tylko zmiana nastroju Henryka VIII i to Jane mogłaby zostać posłana szafot. Biorac jednak pod uwagę gorzkie rozczarowanie Henryka VIII małzeństwem z Anną Boleyn, każde złe słowo o jego żonie kiełkowało w jego umyśle aż w końcu Król zwrócił się przeciwko adorowanej nigdyś Annie.

Jane Seymour była wielokrotnie obsypywana przez Henryka VIII prezentami, które radośnie przyjmowała. Ta sytuacja na pewno nie umknęła uwadze Anny Boleyn, która stale obserwowała swoją slużącą. Anna miała powodu aby bać się uczuć Henryka względem Jane ; kilka lat temu, to ją Henryk adorował będąc mężem Katarzyny Aragońskiej. Teraz Anna była wzgardzoną żoną a Jane atrakcyjną kochanką. Według dzieła Tomasza Fullera pod tytułem ‘History of the Worthies of England’ z 1662 r. pomiędzy Anną Boleyn a Jane Seymour doszło do stracia ; Jane paradując przed Królową z zawieszonym na szyi medalionem, zirytowała Annę do tego stopnia że chciała zobaczyć przedmiot. Gdy go otworzyła ujrzała w nim podobiznę Henryka VIII co ją tak rozwścieczyło iż zerwała medalion z szyi Jane tak iż go przerwała, oraz skaleczyła się w palec. Tą sytuację zapewne dobrze pamiętamy z serialu ‘Dynastia Tudorów’.

Według innych źródeł, pomiędzy Anną a Jane doszło do kłótni oraz Królowa spoliczkowała kochankę swego męża. Jeżeli wierzyć tym przekazom – a biorąc pod uwagę wybuchowy temperament Anny Boleyn – również Jane Seymour nie była cicha i potulna za jaką pragnęła uchodzić w oczach Króla.

W marcu 1536 r. Henryk VIII przesłał Jane sakiewkę pieniędzy oraz list w którym prawdopodonie prosił Jane aby została jego kochanką. Dołączone pieniądze były zapewne zapłatą za pozytywną odpowiedź. Jednak Jane Seymour zgodnie z tym co usłyszała od swych stronników, dała pokaz swej skromności. Ucałowała list nie otwierając go, zwróciwszy go Sir Nicolasowi Carewe który był posłańcem. Pieniądze również oddała, prosząc Krola a,y podarował jej zapłatę gdy znajdzie męża. Reakcja Henryka na tą sytuację była jednoznaczna. ‘Zachowała się nadzwyczaj skromnie’ powiedział monarcha który powziął decyzję iż od tej pory będzie widywał Jane tylko w obecności jej krewnych.

Decyzja ta kryła prawdpodobnie zmaiar poślubienia Jane Seymour – wcześniej zachowywała się ona wobec Króla jak kochanka – przyjmowała podarki, siedziała mu na kolanach oraz widywała się z nim na osobności. Jednak jako przyszła żona musiała cieszyć się nienaganną opinią. Prawdopodobnie w porozumieniu z Cromwellem, Henryk VIII przekazał Jane Seymour apartamenty należące do sekretarza, które były połączane z apartamentami zajmowanymi przez króla. W apartamentach zamieszkał brat Jane, Edward Seymour i jego żona Anna Stanhope. Nie jest pewne, czy Jane mieszkała razem z nimi, czy apartamenty te służyły jedynie jako miejsce spotkań z królem, ale w obecności brata i bratowej Jane w roli opiekunów.

Wielką wygraną frakcji Seymourów bylo mianowanie Sir Nicolasa Carewe na Kawalera Orderu Podwiązki 23 kwietnia 1536 r., podczas gdy kandydatem do tego prestiżowego tytułu był także brat Królowej, Jerzy Boleyn. Już wtedy stało się jasnym, że dzieje się coś dziwnego. Zadowolony Chapuys zanotował że ‘konkubina nie miała tyle władzy aby wyjednać stanowisko dla swego brata’.

Kolejny raz zacytuję Alison Weir która pisze ;

‘Oczywiście można rozprawiać że Jane była bezsilna wobec królewskiej woli, ale nie była pozbawiona ambicji lub cienia bezwględności. Rozpoczęła swoją kampanię usidlenia Henryka VIII więc dobrze wiedziała co robi i była przekonana o słuszności swoich działan. Wydaje się że wogóle nie miała współczucia względem Anny ; dla Jane podobnie jak dla wszystkich Imperialistów, Anna była główną przyczyną cierpienia zmarłej Królowej Katarzyny Aragońskiej oraz jej córki Lady Marii. Jane prawdopodobnie bez problemu uwierzyła w winę Anny ; uznała więc wszelkie działania przeciwko niej za usprawiedliwione. Chociaż musiało ją zapewne dotknąć iż wytoczenie takich zarzutów wygodnie zbiegło się w czasie’.

Scena ślubu Henryka VIII i Jane Seymour z serialu 'Dynastia Tudorów' (Showtime)

Jak wiemy, Jane Seymour nie działała sama i do dzisiaj pozostaje kwestią sporną na ile kierowała się własną chęcią działania a na ile została użyta jako narzędzie w osiągnięciu celu. Nie tylko rodzinie Jane zależało na tym aby została Królową ; również bliski przyjaciel Seymourów, Sir Nicolas Carew, pomagał Jane i udzielał jej rad jak ma obchodzić się z Królem. Dodatkowo, jak sugeruje Alison Weir, Jane i jej stronnicy utrzymywali bliski kontakt z Chapuysem, cesarskim ambasadorem, który jak wiemy był zaciekłym wrogiem Anny Boleyn. Chapuys wiedział dość dużo na temat Jane i zdawał sobie sprawę że jest ona kandydatką na kolejną żonę gdyż napisał że ‘jeszcze przed aresztem konkubiny, król rozmawiał ze swą kochanką Jane Seymour na temat ich przyszłego małżeństwa’.

Maj 1536

Pod koniec kwietnia 1536 r. Henryk VIII i Jane Seymour wiedzieli, że wkrótce się pobiorą. Na ich drodze do szczęścia stała jedynie Anna Boleyn. Aby uniknąć spekulacji, Henryk VIII wysłał Jane z dala od dworu, na którym miało wkrótce dojść do dramatycznych wydarzeń i serii aresztowań.

3 maja 1536 r. Jane Seymour zamieszkala w Beddington w hrabstwie Surrey, posiadłości należącej do jej mentora Sir Nicolasa Carewe. Tam była traktowana niemal jak królowa, którą wkrótce miała zostać.

14 maja, czyli dzień przed procesem Anny Boleyn, Jane została przeniesiona z Beddington do posiadłości w Chelsea, należącej niegdyś do Sir Tomasza Morusa, którego egzekucja odbyła się w lipcu 1535 r. Według przekazów, Jane Seymour była traktowana z szacunkiem, miala do dyzpozycji służbę, została też obdarowana pięknymi szatami zaznaczającymi jej nowy status. Kiedy Anna Boleyn zastanawiała się nad swoim losem w Tower, Jane Seymour delektowała się słodkim smakiem władzy. W Chelsea towarzyszyli jej rodzice.

15 maja odbył się proces Anny Boleyn. Niestety uczucia Jane Seymour względem tego procesu  są nam nieznane. Chapuys pisał, że  w dniu procesu Anny Boleyn, rankiem Henryk VIII przesłał Jane wiadomość, że o godzinie 15.00 przyśle jej wieść o skazaniu Anny Boleyn. Skąd Henryk VIII wiedział, że jego druga żona zostanie skazana? Proces miał przecież albo ją skazać albo uniewinnić, ale widać, że Król od początku wiedział jaki los spotka Annę. Widać też że dzielił się takimi informacjami z Jane Seymour, co pozwala sądzić, że Jane zdawała sobie sprawę z niewinności swej poprzedniczki.

Moim zadaniem, każda kobieta na miejscu Jane byłaby zaniepokojona i zmartwiona własnym losem – Jane widziała już dwa poprzednie małzeństwa Henryka VIII rozpadające się z hukiem, wiedziała że skłonny do romantycznych uniesień monarcha może pewnego dnia zwrócić się przeciwko swej wybrance. Ale Jane wiedziała też, że jedynym sposobem aby zagwarantowac sobie miejsce w sercu króla oraz na tronie, jest urodzenie mu syna ktorego tak bardzo pragnie.

Eustachy Chapuys który bacznie obserwował dramatyczne wydarzenia maja 1536 r. zanotował iż ‘Król może się z nią (Jane) rozwieść gdy mu się ona znudzi, a później znajdą się tacy którzy potwierdzą że nie była dziewicą w dniu ślubu’.

Anna Boleyn widzi Henryka VIII flirtującego z Jane Seymour, źródło portretu : flickr

Chociaż Anna Boleyn nigdy nie cieszyła się uznaniem i popularnością wśród angielskiej ludności, jej areszt i bardzo szybkie postępowanie przeciwko niej, wprowadziły wielu w niezadowolenie i niedowierzanie. Zwłaszcza że sam Henryk VIII nie zachowywał się jak rażony dramatycznym odkryciem małżonek, wręcz przeciwnie ‘Henryk stał się najweselszym rogaczem jakiego kiedykolwiek widziano’ napisała Elizabeth Norton. Chapuys zanotował iż są tacy, którzy kwestionują sposób w jaki została potraktowana Anna Boleyn. W czasie gdy Anna Boleyn żarliwie modliła się o przeżycie, Henryk VIII podróżował barką aby ucztować z kobietami w róznych miejscach.Czasami towarzyszyła mu Jane Seymour, a czasami Król podróżował sam.

Związek Henryka VIII z Jane Seymour, spotkał się z krytyką. Nieznany z imienia autor napisał balladę ukazującą krola i jego wybrankę w negatywnym świetle. Chociaż utwór nie zachował się do dzisiaj, wzmiankę o nim zawarł Henryk w liście do Jane ;

‘Moja droga przyjaciółko i kochanko,

(…) Ostrzegam cię iż krąży pewna ballada której drwin jesteśmy przedmiotem, jeżeli byś ją kiedyś ujrzała błagam abyś wagi do niej wielkiej nie przywiązywała. W chwili obecnej nie zostałem poinformowany któż to autorem jest tego zjadliwego pisma, lecz gdy tylko się dowiem, zostanie on ukarany. (…)

Tak więc  kończę na tę chwilę, mając nadzieję powitać cię wkrótce w swych ramionach,

Twój własny kochający sługa i władca,

H.R.’

Henryk VIII był zdecydowany na ślub z Jane Seymour, pomimo iż ludzie nie byli z tego zadowoleni. Dla Henryka VIII, Jane była ukochaną żoną, ale w oczach ludności angielskiej, była kolejną mało znaczącą kobietą, która zajęła miejsce poprzedniej królowej. Jane nie cieszyła się popularnością; wręcz przeciwnie, ludność była zdziwiona, że podczas gdy Anna Boleyn cierpi w więzieniu, Król przygotowuje się do ślubu z Jane.

Edward VI, syn Henryka VIII i Jane Seymour

Rankiem 20 maja 1536 r. Henryk VIII i Jane Seymour zaręczyli się w Hampton Court, a 30 maja pobrali się w sekrecie w Pałacu York. 4 czerwca 1536 r. podano do publicznej wiadomości iż Jane Seymour jest nową Królową. Według spekulacji Henryk VIII planował wystawną koronację dla swej trzeciej małżonki (musiałaby być naprawdę okazała, aby ‘przebić’ koronację Anny Boleyn z 1533 r., która trwała aż 4 dni). Niemniej jednak Jane Seymour nigdy nie została koronowana ; oficjalną przyczyną był wybuch zarazy w Londynie, jednak o wiele głośniej mówiono o tym, iż nauczony doświadczeniem Henryk VIII chciał aby Jane najpierw urodziła mu syna, a w nagrodę zostalaby koronowana.

Podsumowując, uważam że Jane Seymour na pewno miała swój wkład w upadek Anny Boleyn ; jedyne pytanie jakie warto sobie w związku z tym zadać brzmi : jak bardzo przyczyniła się do upadku swej poprzedniczki? Moim zdaniem Jane zręcznie ukryła swoje ambicje pod maską uległości ; doskonale wiedziała że po dwóch małżenstwach z kobietami o silnych charakterach, Henryk VIII potrzebował cichej i pokornej żony, która urodziłaby mu syna. Jane Seymour zmarła 24 października 1537 r., po długim i wyczerpującym porodzie. Jako Królowa i żona odniosła sukces – urodziła Henrykowi VIII upragnionego dziedzica, sama jednak poniosła za to najwyższą cenę. Gdyby Jane przeżyła poród, prawdopodobnie świat zobaczyłby jej prawdziwe oblicze ; kobietę zdecydowaną i ambitną. Na pewno jako matka przyszłego następcy tronu, Jane Seymour miałaby więcej odwagi w wyrażaniu własnego zdania.

A Wy co sądzicie na temat Jane Seymour? Uważacie że miała wpływ na upadek Anny Boleyn? Chętnie poznam Wasze opinie!

Źródła :

1. Elizabeth Norton : Jane Seymour – Henry’s True Love

2. Eric Ives : The Life and Death of Anne Boleyn

3. Alison Weir : The Lady in the Tower

4. Antonia Fraser : Sześć żon Henryka VIII