Tag-Archive for » Jerzy Boleyn «
Jeden z rzadko spotykanych portretów Anny Boleyn ; autor nieznany
W poprzednich artykułach skupiłam się na samym upadku Anny Boleyn ; opisałam wydarzenia na krótko przed jej aresztowaniem, aż do dnia jej egzekucji. Dzisiaj, skupię się na pytaniu które nurtuje wielu historyków, choć większość z nich jest zgodna – czy Anna Boleyn była winną zarzucanych jej zbrodni?
Zarzuty przeciwko Annie Boleyn były same w sobie czymś odrażającym i skandalicznym – cudzołóstwo z czterema mężczyznami, kazirodztwo z własnym bratem, paranie się czarami oraz planowanie śmierci Henryka VIII. Jednak jakkolwiek skandaliczne były to zarzuty, Anna nie była pierwszą (ani nie ostatnią jak się później okazało) Królową oskarżaną o tego typu zbrodnie. Alison Weir podaje przykłady kilku królowych ; Izabela d’Angouleme której kochankowie z rozkazu jej męża Króla Jana zostali zawieszeni nad jej łożem, Izabela Francuska zwana też ‘Wilczycą z Francji’ która zdradzała swojego męża, Króla Edwarda II który był homoseksualistą, Joanna z Navarry która z powodu bezpodstawnych oskarżeń o czary została uwięziona na trzy lata ; Eleonora Cobham Księżna Gloucester używała czarów aby przewidzieć śmierć Henryka VI ale nie została skazana na śmierć lecz dożywotnie więzienie. Jeżeli chodzi o spiskowanie śmierci monarchy, Królowe które posunęły się do takich czynów to sławna Eleonora Akwitańska która w wyniku podjudzania swych synów przeciwko mężowi Królowi Henrykowi II, była przetrzymywana przez 16 lat w areszcie domowym ; oraz Matylda Flandryjska która poparła swego syna buntującego się przeciwko swemu ojcu Wilhelmowi Zdobywcy. Żadnej z tych wysoko urodzonych kobiet nie spotkała kara śmierci, więc być może ani Anna ani dworzanie, nie spodziewali się że dojdzie do egzekucji.
Według oficjalnego aktu oskarżenia, Anna Boleyn obcowała cieleśnie z mężczyznami w następujące dni w ciągu trzech lat. Eric Ives podaje że ‘połowę tych zarzutów z łatwością da się obalić’. Co zaskakujące, w trzynastu przypadkach, Anna Boleyn była w zupełnie innych miejscach niż jej kochankowie. Prześledźmy ;
- 6 października 1533 namawianie Sir Henryka Norrisa do cudzołóstwa, oraz popełnienie cudzołóstwa 12 października tego samego roku w Westminster : Alison Weir słusznie zauważa, że w tym czasie Anna Boleyn była zaledwie miesiąc po narodzinach księżniczki Elżbiety i ciągle przebywała w odosobnieniu wraz z innymi kobietami. Zwykle po upływie 40 dni od porodu, kobieta przechodziła kościelny rytuał oczyszczania (według Biblii kobieta po narodzinach była nieczysta i musiała udac się do świątyni w celu rytualnego oczyszczenia). Anna Boleyn w chwili popełnienia rzekomego cudzołóstwa była jeszcze formalnie ‘nieczysta’. Dodatkowo, dwór przebywał wtedy w Greenwich.
- 16 i 27 listopada 1533 (Greenwich) oraz 3 i 8 grudnia 1533 (Westminster i Hampton Court); cudzołóstwo z Williamem Breretonem w Greenwich ; w grudniu 1533 Anna Boleyn spodziewała się swojego drugiego dziecka i jak podaje Alison Weir, cierpiała na typowe przypadłości dla wczesnej ciąży ; zmęczenie oraz problemy ze snem. Nie wdaję się tutaj w polemikę na temat seksualnego apetytu Anny ; każda kobieta w ciąży ma inne potrzeby czy przypadłości ; jednak biorąc pod uwagę że pozycja Anny Boleyn w oczach Henryka VIII i dworzan była w dużej mierze uzależniona od tego czy uda jej się wydać na świat męskiego potomka ; wydaje mi się niemożliwe aby ryzykowała w ten sposób. Dodatkowo, jest udokumentowane że 8 grudnia 1533 r. dwór przebywał w Greenwich.
- 12 kwietnia 1534 ; zachęcanie Marka Smeatona, Westminster ; 8 i 20 maja cudzołóstwo ze Smeatonem, Westminster ;
- 8 i 20 maja 1534 , 6 i 20 czerwca ; cudzołóstwo z Franciszkiem Westonem w Westminster ; udokumentowane jest że pod koniec 1533 r. (prawdopodobnie w grudniu było to oczywiste) że Anna Boleyn spodziewała się drugiego dziecka ; do poronienia lub narodzin martwego chłopca doszło latem 1534 r. a więc w chwili popełnianych ‘zbrodni’ Królowa była w ciąży.
- 26 kwietnia 1535 r. – cudzołóstwo z Markiem Smeatonem w Westminster
- 31 października 1535 r. – Anna Boleyn i jej wspólnicy planują zamach na Króla
- 2 i 5 listopada 1535 r. oraz 22 i 29 grudnia 1535 r. – kazirodztwo z Jerzym Boleyn’em w Westminster i Eltham
- 27 listopada 1535 r. – Anna Boleyn obdarowuje swoich kochanków prezentami
- 8 stycznia 1536 r. – planowanie zamachu na Króla ; Anna Boleyn była wtedy w Eltham Palace
Z zarzutów postawionych Annie wynika, że w większości przypadków popełnienie czynów o które była oskarżona było po prostu niewykonalne. Dlaczego więc osoby które fabrykowały zarzuty, nie postarały się aby wszystkie szczegóły do siebie pasowały? Alison Weir tłumaczy to faktem że oskarżenie zostało napisane w wielkim pośpiechu.
Dobrze,ale przyjmijmy że Anna Boleyn jednak była winna. Tak twierdzi profesor G.W.Bernard w swojej j książce ‘Fatal Attractions’ w której wyraża swoją opinię iż ;
‘moim przeczuciem jest iż Anna Boleyn popełniła cudzołóstwo z Norrisem, Smeaton, być może także z Westonem’.
Profesor Bernard opiera swoje przeczucie w największym stopniu na wierszu o Annie napisanym przez Lancelota de Carles, w czerwcu 1536 r. czyli już po egzekucji Anny Boleyn.
W jednym z wywiadów, profesor Bernard powiedział iż w przypadku gdy Krolowa została oskarżona o cudzołóstwo, przesłuchiwane były jej damy dworu, co stało się w przypadku Anny. Jednak żadna z dam dworu nie została oskarżona o współudział w cudzołóstwie, przez co żadna nie została skazana na śmierć. Kilka lat później, gdy o cudzołóstwo została oskarżona piąta żona Henryka VIII (jedyna różnica pomiędzy Anną a Katarzyną to ta, że Katarzyna miała kochanka), Katarzyna Howard, jej dama dworu Lady Rochford, została oskarżona o pomoc i została ścięta. Według prof. Bernarda, damy dworu Anny ktore wiedziały o jej cudzołóstwie, nie zostały oskarżone ani ścięte tylko dlatego że dostarczyły obciążające królową zeznanie i na tej podstawie uszły z życiem. Wydaje się to jednak dość niedorzeczne w świetle postępowania Henryka VIII w stosunku do Katarzyny Howard oskarżonej o to samo co Anna ; Lady Rochford również zeznawała przeciwko swej pani a mimo to została skazana na śmierć za współudział.
Warto zaznaczyć, że Królowej na każdym kroku towarzyszyły jej damy ; czy to spała, jadła, kąpała się lub spacerowała ; zawsze otoczona była służącymi gotowymi spełnić każdy rozkaz. Dlatego też dość ciężko byłoby Annie Boleyn samej organizowac potajemne schadzki z kochankami, bez wiedzy swych dam. Alison Weir słusznie zauważa ;
‘Annie byłoby ciężko zatuszować jeden niemoralny romans, ale zatuszowanie pięciu byłoby niewykonalne’.
Znowu odniosę się do cudzołóstwa Królowej Katarzyny Howard – młodej Katarzynie w organizowaniu potajemnych spotkan z jej kochankiem Tomasz Culpeperem pomagala Lady Rochford. Nie było to łatwe zadanie, gdyż trzeba było uważnie dobierać godziny kiedy Król nie mógł nakryć swej żony na zdradzie ; dodatkowo trzeba było także uważać aby zbyt wiele niepowołanych osób nie dowiedziało się o romansie. Tak więc z całą pewnością Anna Boleyn nie mogłaby sama organizować spotkań z domniemanymi kochankami.
Zadziwiający jest też fakt, że sprawa cudzołóstwa Anny Boleyn wyszła na jaw z dnia na dzień ; według mnie, gdyby Królowa zachowywała się wyzywająco w stosunku do innych dworzan, szybko pojawiłyby się plotki już wcześniej, podczas gdy nikt nigdy nie kwestionował wierności Anny względem Henryka VIII.
A co na temat swych win miała do powieddzena sama Anna? Ani podczas procesu, spowiedzi czy też swej ostatniej przemowy nie przyznała się do winy. Profesor Bernard sugeruje że Anna Boleyn do konca wierzyła że jeżeli nie przyzna się do winy, Henryk wyśle ją do zakonu. Dość odważna hipoteza. Jednak musimy rozważyć po raz kolejny realia w jakich żyła Anna ; religia odgrywała ważną, jeżeli nie najważniejszą rolę w życiu człowieka. Sama Anna swoim życiem pokazała że jest religijna. Czy ryzykowałaby wieczne potępienie? Gdyby była winna, z pewnością przyznałaby to gdyż w chwili śmierci chciałaby mieć czyste sumienie. Na wieść o tym iż Smeaton przyznał się do winy, Anna Boleyn powiedziała ‘że umrze on winny przed Bogiem’ co oznaczało że Anna wiedziała że muzyk skłamał.
Kolejną zaskakującą sprawą jest fakt, że gdy Anna Boleyn przebywała w areszcie, Tomasz Cromwell nakazał Zarządcy Tower, Williamowi Kingstonowi, aby raportował mu wszystko co Królowa robi oraz mówi. Kingston zachował się zgodnie z poleceniem i pisał Cromwellowi listy ze sprawozdaniem ; część z nich spłonęła w XVII stuleciu. Co więcej, jako damy towarzyszące Annie Boleyn zostały wybrane kobiety, za którymi Królowa nigdy nie przepadała ; m.in. Lady Anna Shelton, matka Madge Shelton. Wśród służących znalazła się także żona Williama Kingstona. Królowa nie mogła rozmawiać z innymi bez obecności Lady Kingston. Wyraźnie widać, że Cromwell bał się czegoś, lub skrupulatnie szukał kolejnych ‘dowodów’ przeciwko Annie Boleyn.
Anna Boleyn była oskarżona także o planowanie wraz ze swymi kochankami zamachu na Króla. Według oskarżeń, chciała poslubić jednego z nich (prawdopdobnie Norris’a), aby wraz z nim rządzićw imieniu księżniczki Elżbiety. Alison Weir zauważa, że do tego spiskowania doszło jeszcze przed śmiercią (31 października 1535) oraz w dzień po śmierci Katarzyny Aragońskiej (8 stycznia 1536). Pytanie brzmi ; jaką korzyść Annie Boleyn mogłaby przynieść śmierć Henryka VIII? Gdy jeszcze Katarzyna Aragońska żyła, śmierć Henryka mogłaby wywołać bunt, powrót Katarzyny oraz wyniesienie na tron wzgardzonej Marii Tudor ; los Anny byłby bardzo niepewny, być może zostałaby skazana na śmierć. Dopóki Henryk VIII żył, Anna Boleyn była bezpieczna ; to dlatego była tak zazdrosna o jego romanse z innymi kobietami – dopóki to ona była tą jedyną w jego życiu, była bezpieczna. Śmierć Henryka mogłaby doprowadzić do buntu, walk o tron, a nawet wojny która w pamięci Anglików była świeżym wspomnieniem. Jako inteligentna i politycznie świadoma, Anna Boleyn na pewno zdawała sobie z tego sprawę, dlatego planowanie śmierci Króla wydaje się być niedorzeczne i zupełnie pozbawione sensu.
Ciekawe jest również to że Anna Boleyn oraz jej domniemani kochankowie, nie zostali formalnie zaznajomieni z zarzutami. W dniu aresztowania Królowa wiedziała tylko tyle że jest oskarżona o cudzołóstwo z Sir Henrykiem Norrisem, Markiem Smeaton’em oraz trzecim mężczyzną którego tożsamości nie wyjawiono. Dopiero podczas pobytu w więzieniu Anna dowiedziała się że także jej brat jest oskarżony.
W dniu egzekucji Tomasz Cromwell nakazał oczyścić Tower of London z cudzoziemnców ; prawdopodobnie w obawie iż Anna Boleyn w ostatniej przemowie wystąpi przeciwko Królowi i zechce demonstrować swą niewinność. Na egzekucji było obecnych około tysiąca ludzi. Zaskakuje też fakt, iż po śmierci Anny Boleyn, Cromwell nakazał aresztować sługę Sir Henryka Norrisa. Czyżby Cromwell próbował usiszyć człowieka który wierzył w niewinność swego pana?
Podsumowując, uważam że Anna Boleyn była niewinna. Utrzymanie w tajemnicy pięciu romansów w przypadku Królowej było niemożliwe, a planowanie śmierci Henryka VIII było wręcz bezmyślne i niebezpieczne dla Anny Boleyn. Królowa była osobą która miała swoich wrogów na dworze, dodatkowo nie była zbyt popularna wśród ludności angielskiej. Anna Boleyn co prawda była wybuchowa i czasami lekkomyślna, jednak moim zdaniem nie ryzykowałaby wszystkiego takim zachowaniem.
A Wy, co sądzicie na ten temat?
W tym dniu w historii, 17 maja 1536 r. odbyły się egzekucje pięciu mężczyzn skazanych za cudzołóstwo z Królową Anną Boleyn. Pięciu niewinnych mężczyzn, w tym także brat Królowej, Lord Rochford, zakończyło swe życie położywszy głowę na bloku egzekucyjnym.
Jerzy Boleyn w filmie 'The Other Boleyn Girl'
Jako pierwszy zginął Jerzy Boleyn, gdyż zajmował on najwyższą pozycję wśród oskarżonych. W chwili śmierci, Jerzy Boleyn miał około 32 lat (ur. Około 1504). Zanim położył głowę na bloku, przemówił do ludzi zebranych aby oglądać jego śmierć. Przemówienie miało charakter kazania, w którym Lord Rochford ostrzegał ludzi aby nie żyli tak jak on, czyli żeby strzegli się umiłowania pieniędzy, władzy i rozrywek, ale raczej żeby byli religijni i cały czas pamiętali o Bogu.
‘Dobrzy chrześcijanie, urodziłem się pod prawem, osądzony zostałem pod prawem i umrę pod prawem, gdyż prawo mnie potępiło. Nie przychodzę tu aby prawić kazania lecz aby dokonać żywota, gdyż zasługuję na śmierć (…) gdyż jestem nędznym grzesznikiem, grzeszyłem haniebnie.
Nie znam człowieka bardziej niegodziwego a wyznanie mych grzechów otwarcie nie należy do przyjemności ani dla was ani dla mnie, lecz Bóg zna je wszystkie. (…) Strzeżcie się i nie pokładajcie ufności w próżności tego świata, a tym bardziej w dworksich pochlebstwach.
Wołam do Boga o łaskę i upraszam świat cały o przebaczenie, tak usilnie jak usilnie pragnę przebaczenia od Boga ; jeżeli uraziłem kogokolwiek kogo tu nie ma, czy to w myślach czy to w czynach, jeżeli o tym usłyszycie, proszę was z dna serca módlcie się za mnie o Bożą łaskę. (…) Powiadam wam, czytałem Ewengelie lecz nie żyłem zgodnie z nimi ; inaczej byłbym teraz między wami którzy jesteście żywi : dlatego też błagam was ze względu na Bożą łaskę, przylgnijcie do prawdy i za nią podążajcie, gdyż jeden naśladowca wart jest więcej niż trzech którzy czytają, Bóg o tym wie.’
Po gorliwym przemówieniu, Lord Rochford uklęknął, położył głowę na bloku i – jeżeli wierzyć Kronice Hiszpańskiej – trzy uderzenia toporem zakończyły jego życie.
Po bracie Królowej, przyszła kolej na Sir Henryka Norrisa, wieloletniego przyjaciela Henrykaa VIII. Według źródeł, Norris powiedział bardzo mało w swej przemowie ; wyznał iż był niewdzięczny w stosunku do Króla, oraz że nie wierzy w winę Królowej Anny Boleyn.
Po dwóch egzekucjach, blok zapewne ociekał krwią, a pozostało jeszcze trzech mężczyzn. Kolejny był Sir Francis Weston, chłopak w wieku około 25 lat. Wyznał że nie spodziewał się umrzeć tak młodo ; oraz powiedział iż żył w ‘paskudnym grzechu’.
Gdy Weston został uśmiercony, przyszła kolej na Sir Williama Breretona. Według źródeł prosił aby nie osądzano go na podstawie oskarżeń co może sugerować że nie popełnił cudzołóstwa z Królową.
Jako ostatni zginął Mark Smeaton, nadworny muzyk. Jak już wspomniałam we wcześniejszych artykułach, Smeaton jako jedyny przyznał się do cudzołóstwa z Królową. Uczynił to dwukrotnie ; najpierw podczas tortur po aresztowaniu, a później podczas procesu. Jednak w swej przedśmiertnej przemowie ani słowem nie wspomniał o swej winie, co sugeruje że był niewinny. Swą winę wyznał pod wpływem tortur, być może tez obiecano mu wolność lub szybszą śmierć. Zanim zmarł, wyznał ;
‘Panowie, proszę was módlcie się za mnie gdyż zasłużyłem na śmierć’.
Gdy Anna Boleyn dowiedziała się o tym, ubolewała że Smeaton nie wykorzystał okazji aby oczyścić ją z zarzutu do jakiego fałszywie się przyznał ; ubolewała także nad jego wiecznym potępieniem z powodu fałszywych oskarżeń.
Ten dzień należał do krawywch i nieprzyjemnych. Nie zadbano o godny pochówek dla zmarłych, których ciała przez kilka godzin leżały na szafocie (co to musiał być za odrażający widok!). Po upływie tych kilku godzin, pięciu mężczyzn zostało pochowanych w Kaplicy Św. Piotra w Okowach. Poniżej scena egzekucji z serialu ‘Dynastia Tudorów’ (Franciszek Weston został w serialu pominięty).
Świadkiem tych przerażających scen był poeta Sir Tomasz Wyatt, który również przebywał w więzieniu, lecz ostatecznie został uwolniony. Poeta nigdy nie zapomniał o tym co zobaczył i napisał na ten temat wiersze. Oto fragment jednego z nich ;
Do dzisiaj pozostaje zagadką czy Anna Boleyn widziała egzekucje swych domniemanych kochanków. Alison Weir daje wyraz przekonaniu, że Królowa obserwowała wszystko z okna, jednak wymagało to eksortowania jej do innej komnaty lub celi, z widokiem na szafot. Jeżeli Anna Boleyn widziała te krawawe sceny, czy było to na jej własne życzenie, lub może otrzymała rozkaz ich obserwowania? Dzisiaj nie wiemy jak było naprawdę. Wiadomo natomiast, że Anna Boleyn była świadoma, że ją samą wkrótce spotka podobny los.
Upadek Anny Boleyn: cz. II
Czy Anna Boleyn sama przyczyniła się do własnego upadku?
23.04 – 30.04 1536 r.
Anna Boleyn, Dulwich Portrait Gallery
Dnia 23 kwietnia 1536 r. (Dzień Św. Jerzego) odbyło się przyznanie Orderu Podwiązki. Było to prestiżowe odznaczenie, stanowiące wyraz najwyższego uznania ze strony Króla. Wśród kandydatów do tego tytułu znajdował się brat Królowej, Jerzy Boleyn, który był typowany na zwycięzcę, oraz Sir Nicolas Carewe, poplecznik frakcji Seymourów. Jakież ogromne było zdziwienie dworzan i zapewne samej Anny Boleyn i jej rodziny, gdy Kawalerem Orderu Podwiązki został Sir Nicolas Carewe, wróg Boleynów i sprzymierzeniec rodziny kochanki Króla. Był to pierwszy znak, że dzieje się coś złego, bowiem Boleynowie ponieśli druzgocacą klęskę na oczach całego dworu. Radosny Chapuys zanotował iż ‘‘konkubina nie miała tyle władzy aby wyjednać stanowisko dla swego brata’.
Następnego dnia, 24 kwietnia, Król Henryk VIII powołał specjalną komisję do wykrywania zdrad i spisków, zwaną ‘Oyer and Terminer’. Wielu historyków uważa, że już w tym dniu wiadomo było że Królowa Anna Boleyn zostanie stracona. Dlaczego? Zazwyczaj taką komisje w angielskim prawie powoływano po aresztowaniu osoby uznanej za winną zdrady, w tym wypadku było to 7 dni przed aresztowaniem Królowej i jej domniemanych kochanków. Tego samego dnia Anna Boleyn zganiła jednego z dworzan, młodego i popularnego Sir Franciszka Westona, za to że będąc żonaty, flirtuje z Madge Shelton która przecież jest zaręczona z Sir Henrykiem Norrisem, oraz Królowa zastanawiała się głośno dlaczego Norris zwleka ze ślubem. Na te słowa Weston odpowiedział iż ‘Sir Norris przychodzi do królewskich apartamentów bardziej dla Królowej niż dla Madge’.
Mimo powołania komisji do wykrywania zdrad, 25 kwietnia Henryk VIII rozesłał listy do ambasadorów zaznajamiając ich z warunkami Karola V, które przedstawił Chapuys kilka dni wcześniej. W tych listach pojawiła się wzmianka na temat Królowej Anny Boleyn ;
(…) po drugie jako że wielce wydaje się prawdopodobne że Bóg ześle nam męskich potomków, którzy przejmą naszą spuściznę, łaskawie zgodzimy się uznać za prawowitą naszą córkę Marię która w razie braku potomstwa u naszej najdroższej i szczerze umiłowanej małżonki Królowej, będzie miała w ten sposób pewne miejsce w sukcesj. (…).
Według prof. Erica Ives’a Henryk VIII walczył o uznanie małżeństwa z Anną Boleyn i nie miał zamiaru jej odrzucenia gdyż wyraził się o niej czule w oficjalnym dokumencie, podjął również inne kroki aby uznać małżeństwo z Boleyn – poinstruował swego ambsadora w Rzmie iż małżeństwo z Anną będzie kontynuowane. Dr. David Starkey natomiast odrzuca tezę iż wzmianka o Annie jako ‘najdroższej i szczerze umiłowanej małżonce’ jest wyrazem uczuć Henryka do Anny ;
‘W swym ogólniku na temat negocjacji z Chapuysem , wysłanym do najważniejszych ambsadaorów za granicą, Henryk wspomina o ‘naszej najdroższej u szczerze umiłowanej małżonce, Królowej’ jedynie w podsumowaniu propozycji Chapuys’a. Anna w ogóle się nie pojawia w jego odpowiedzi udzielonej ambasadorowi i nigdzie nie jest wymieniona z imienia. Jeżeli tak ma wyglądać wyrażenie szczerego oddania małżonce, to trudno sobie wyobrazić jak wygląda jego brak’. / David Dtarkey, ‘Królowe.Sześć żon Henryka VIII’/
Ponadto słowa ‘wielce wydaje się prawdopodobne że Bóg ześle nam męskich potomków, którzy przejmą naszą spuściznę’ przez wielu historyków są odbierane jako wskazówka, że Anna Boleyn mogła być w tym czasie w ciąży. Alison Weir sugeruje że skoro Henryk VIII miał nadzieję że Anna zajdzie w ciążę, królewska para nadal ze sobą sypiała, chociaż odrzuca tezę o ciąży Anny w kwietniu 1536. David Starkey natomiast uznaje że ‘zdanie o spodziewanym potmstwie odnosi się do potencji Henryka a nie płodności Anny’, poza tym dokumentu tego nie pisał Król bezpośrednio lecz było to przedstawienie warunków Chapuys’a.
Dnia 26 kwietnia 1536 r. Anna Boleyn wezwała swojego kapelana, Mateusza Parkera. Królowa poprosiła 32-letniego duchownego aby czuwał nad jej córką Elżbietą, w razie gdyby Annie stało się coś złego. Sytuacja ta sugeruje że Królowa miała przeczucie o nadchodzącym upadku ; przez niektorych historyków sytuacja ta odczytywana jest jako dowód na winę Anny Boleyn. Tak czy inaczej, Mateusz Parker wział sobie głęboko do serca słowa Królowej. Za panowania Elżbiety Tudor, został mianowany Arcybiskupem Canterbury i zapewne nie bez znaczenia jest fakt, że Elżbieta wybrała właśnie jego – kapelana który przd laty otrzymał odpowiedzialne zadanie czuwania nad córką Królowej a teraz mógł wywiązać się z powierzonego zadania.
Tego samego dnia Tomasz Cromwell odciął się od wydarzeń rozgrywających się na dworze królewskim. Jak podaje Alison Weir, Chapuys zantotował 29 kwietnia iż ‘Dr. Richard Sampson Dziekan Kaplicy Królewskiej spędził ostatnie cztery dni w nieustannym towarzystwie Cromwell’a’. Dr. Sampson był najwybitniejszym znawcą prawa kanonicznego, a więc jak sugeruje Alison Weir, Cromwell być może omawiał z nim możliwość anulowania małżeństwa Henryka VIII i Anny Boleyn.
30 kwietnia natomiast Król Henryk VIII jakby zupełnie nie zważając na postępowanie toczące się przeciwko Annie Boleyn, nadal oficjalnie starał się o uznanie swej drugiej żony ; przyciskał na Karola V aby uznał Annę, oraz zarządał od Franciszka I Francuskiego aby porzucił przymierze z papieżem chyba że papież zgodziłby się odwołać wszystkie czyny przeciwko Anglii a więc w większości te dotyczące małżeństwa z Anną i rozwodu z Katarzyną. Według Alexandra Aless’a, szkockiego reformatora który w tamtym czasie był blisko Cromwell’a, to właśnie w tym dniu Cromwell przedstawił Królowi dowody winy Anny Boleyn.
Anna Boleyn, dworska miłość i mężczyźni
Pojednanie Anny Boleyn i Henryka VIII
Czy to Cromwell był inżynierem upadku Anny Boleyn? Czy to on przedstawił Henrykowi VIII Joannę Seymour jako kandydatkę na żonę? Prof. Eric Ives celnie stwierdza, że Cromwell musial być rozdarty pomiędzy frakcją Boleynów a Seymourami ;
‘Cromwell miał wiele wspólnego z Anną – przekonania, ideały a nawet doświadczenia religijne.Osiągnął wiele dla niej i przez nią, to ona pomogła mu zbudować jego karierę. Ponadto gdyby Joanna zastąpiła Annę, zwycięska konserwatywna frakcja mogłaby zechcieć przekreślić osiągnięcia Cromwella. Czy mógłby on spodziewać się pozostania na swym stanowisku, lub nawet nie stracić własnej głowy? Anna czy Joanna – Cromwell znalazł się pomiędzy młotem a kowadłem’
Tak czy inaczej zastanawia mnie jedno – czy to możliwe że Anna Boleyn sama przyczyniła się do swego upadku? Konflikt z Cromwellem na pewno nie był jej potrzebny, ponieważ minister znajdował się u szczytu władzy i miał ogromny wpływ na politykę oraz samego Henryka, czego Anna być może nie była do końca świadoma. Po raz kolejny zacytuję profesora Ivesa :
‘Wrogość Anny stanowiła zagrożenie dla samego Cromwella i jego osiągnięć, żądała ona również od Króla niemożliwych posunięć politycznych. Henryk musi chcieć kogoś innego. Pomimo ryzyka, pomimo jego osobistych przekonań, przetrwanie królowej nie było już przetrwaniem Cromwella. To ona musi odejść’.
Cromwell i jego plany to jedno, ale co z samą Anną? Okazuje się, że sama mogła nieświadomie naprowadzić Cromwella na sposób pozbycia się jej. W jaki sposób? Anna nigdy nie była uważana za piękną, ale miała w sobie to ‘coś’ co przykłuwało uwagę. Jeden z dworzan powiedział o niej ‘cała ona to włosy i oczy’, inny z kolei – Lancelot de Carles – napisał o jej oczach iż ‘wiedziała jak posługiwać się oczami skutecznie, umyślnie przyćmiewać ich blask czy też przesyłać nimi w milczeniu tajemne wyznanie serca’. W epoce kiedy ceniono blade blondynki, Anna Boleyn odznaczała się niemal egzotyczną urodą – miała ciemne (czarne lub ciemnobrązowe) gęste włosy, ciemne brwi, szerokie usta, długą szyję oraz te słynne czarne oczy. Do tego była inteligentna i dowcipna, miała talent do tańca i śpiewu oraz lubiła flirtować. Jednym słowem roztaczała wokół siebie czar i pomimo iż nie posiadała typowych dla epoki cech wyglądu, wielu się za nią oglądało. Na nieszczęście, Cromwell wykorzystał właśnie ten wdzięk, grację i wrodzoną elegancję Anny Boleyn.
David Starkey opisuje dramatyczne wydarzenia które rozegrały się 29 i 30 kwietnia 1536 roku. Doszło do wymiany zdań pomiędzy Anną Boleyn a nadwornym muzykiem, Markiem Smeatonem. Stał on przy oknie w Sali Audiencyjnej, co królowa zauważyła i zapytała go dlaczego jest smutny. Kiedy jego odpowiedź nie spodobała się Annie – Smeaton odpowiedział bowiem ‘nieważne’ i westchnął, powiedziała mu iż nie może ona traktować go na równi ze szlachcicami, bo jest on tylko muzykiem. On na to odpowiedział iż wystarczy mu jej widok, oraz rzucił na odchodne ‘żegnaj więc’. Wielu historyków sugeruje że Smeaton był zarozumiały oraz zakochany w Annie Boleyn. Jako jedyny z pięciu oskarżonych przyznał się – po długotrwałych torturach – że cudzołożył z Królową. Biorąc pod uwagę że Anna Boleyn była niewinna, Smeaton albo ugiął się pod wpływem tortur z nadzieją że jeżeli psię przyzna, umrze poprzez obcięcie głowy a nie będzie musiał cierpieć tortur, albo ‘cudzołożył z Anną w swym sercu’ co według Biblii było grzechem.
Miranda Raison w roli Anny Boleyn
Kolejnym incydentem tego feralnego weekendu była kłótnia Anny Boleyn z Sir Henrykiem Norrisem, bliskim przyjacielem Henryka VIII i jego sługą pełniącym rolę Skarbnika Królewskiej Szkatuły. Norris przez jakiś czas starał się o względy damy dworu Anny, Lady Margaret ‘Madge’ Shelton, jednak nie palił się do zawarcia małżeństwa z Madge, co zaczęło budzić plotki. Do uszu Anny dotarły pogłoski iż Henryk Norris odwiedza Madge Shelton w apartamentach królowej, aby podziwiać samą Annę. Temperamentna królowa zapytała Norrisa dlaczego do tej pory nie poslubił Madge a następnie powiedziała coś, czego później bardzo żałowała – ‘wiem, myślisz że gdyby król zmarł, miałbyś mieć mnie!’. Doszło do kłótni, w której Anna Boleyn nie szczędziła Norrisowi ostrych i gorzkich słów. Do sytuacji doszło w apartmantach królowej, szybko więc znalazły się osoby które zrelacjonowały przebieg wydarzeń Cromwellowi. Cały dwór huczał od plotek, Anna Boleyn jednak uzmysłowiła sobie jak lekkomyślnie się zachowała i jak pisze o tym prof. Eric Ives ;
‘kiedy zdrowe zmysły powróciły do królowej, próbowała ona uprzedzić plotki poprzez poinstruowanie Norrisa aby złożył przysięgę jej jałmużnikowi iż ‘królowa jest dobrą kobietą’’.
Ives pisze również o tym, że gdy Henryk VIII dowiedział się o kłótni, Anna zdobyła się na dramatyczny gest opisany później przez naocznego świadka królowej Elżbiecie Tudor ;
‘Nigdy nie zapomnę mego smutku gdy ujrzałem szanowną Królową, Waszej Wysokości religijną matkę, trzymającą Was o pani na rękach, gdy wciąż byłaś małym dzieckiem, błagającą Najjąsniejszego Króla Waszego ojca, szanownego Króla na zamku w Greenwich, gdy wyglądał z okna na dziedziniec. Nie zrozumiałem dokładnie rozmowy, ale po twarzach i gestach widziałem, iż Król był rozgniewany, ale skrywał swą swą gorycz nadzwyczaj dobrze’. /Alexander Aless do Elżbiety Tudor/
Być może Anna próbowała zaapelować do Henryka, używając do tego celu małej Elżbiety. Niewątpliwie królowa wtedy już wiedziała, że zbierają się nad nią czarne chmury. Anna nie pomyślała zanim użyła ostrych słów do Norrisa, próbowała co prawda naprawić swój błąd, lecz Cromwell już podchwycił haczyk. Czy jednak słowa Anny do Henryka Norrisa mogą oznaczać iż popełniła z nim cudzołóstwo? Nic podobnego! Anna była zdziwiona że Norris umawia się z Madge Shelton od kilku lat, a ciągle nie ma planów małżeńskich wobec niej. Usłyszawszy więc plotki że Norris interesuje się bardziej Anną niż Madge, Krolowa postanowiła być może zgasić jego nadzieje lub po prostu zirytowała się zuchwałością Norrisa. Jednak Anna użyła słów o śmierci Króla, a to było już zdradą stanu. Każde słowa dotyczące przepowiadania śmierci panującego monarchy lub wyobrażania sobie jego śmierci stanowiły dowód na zdradę stanu, a więc Anna mówiaca o śmierci Henryka VIII, nawet jeżeli zrobiła to pod wpływem silnych emocji, dostarczyła dowód przeciwko samej sobie. Mnie osobiście jednak nie dziwi że Anna użyła przykładu o śmierci Króla – w końcu nie tak dawno, bo zaledwie trzy miesiące wcześniej, król uległ poważnemu wypadkowi w wyniku którego jego życie znalazło się w zagrożeniu, a więc niewiele mysląc, Anna prawdopodobnie nawiązała do tego wydarzenia. To wydarzenie postawiło jednak Henryka Norrisa jako najważniejszego oskarżonego.
Dworska miłość i flirt
Ciotka Anny, Lady Boleyn, która towarzyszyła królowej w jej ostatnich dniach w Tower, powiedziała iż ‘Twe zamiłowanie do takich historii sprowadziło cię tutaj’. Co miała na myśli Lady Boleyn? Aby w pełni zrozumieć te słowa, najpierw należy wyjaśnić pewną kwestię ; dworską miłość. Dwór był miejscem gdzie mężczyźni wybierali sobie ‘damę serca’ aby ją podziwiać oraz jej służyć. Nie zawsze damą serca była małżonka, gdyz małżeństwa nie zawierane były z miłości lecz z przymusu (czasami zdarzały się oczywiście odstępstwa od tej reguły, kiedy dwoje ludzi pobierało się z miłości np. Maria Tudor i Karol Brandon lub Maria Boleyn i William Stafford ; również nie wszystkie małżeństwa z przymusu były nieszczęśliwe tak jak np. małzeństwo Henryka VII i Elżbiety York). Taki mężczyzna pisał wiersze, pieśni lub stawał w szranki aby uhonorować swą ‘damę’ ale nie wykraczało to poza ramy typowo platonicznej miłości ; nie było w tym nic zdrożnego czy niemoralnego. Od swej damy rycerz nie spodziewał się cielesnego spełnienia, lecz uznania jego starań oraz ‘zrozumienia i przyjaźni’ jak o tym pisze Eric Ives.
Anna Boleyn była częścią ‘dworskiej miłości’ już od najmłodszych lat, ponieważ spędziła dzieciństwo i młodość na szanowanych europejskich dworach. Nie znamy co prawda szczegółów jej pobytu za granicą, ale możemy się domyślać, że ładna i dowicpna młoda Anna miała adorotorów. Kiedy została Królową, była otaczana i wielbiona przez mężczyzn jako piękna i inteligentna kobieta, co na pewno Annie odpowiadało i schlebiało. Niestety królowa posunęła się zbyt daleko w konwencji dworskiej miłości, a świadczy o tym nie tylko jej kłótnia z Norrisem czy potyczki słowne z Markiem Smeatonem; Królowa pozwoliła sobie na żarty o Henryku, które później odbiły się na niej w dniu procesu. Jak wiemy, Anna Boleyn powiedziała swej bratowej Lady Rochford, że król ‘nie ma ani umiejętności ani wigoru by zaspokoić kobietę’ sugerując w ten sposób problemy z impotencją. Zapewne Lady Rochford powiedziała o tym Cromwellowi podczas przesłuchań, co stanowiło kolejny ‘dowód’ rozwiązłości Anny Boleyn. Alison Weir natomiast twierdzi, że do tej sytuacji w ogóle nie doszło, bo i kiedy? Skoro w 1534 r. nastąpiło pogorszenie relacji pomiędzy Anną i Jane, to kiedy, jak i dlaczego Królowa miałaby powierzać jej taką informację? Tego zapewne nigdy się nie dowiemy.
Czy można jednak obiwniac Annę Boleyn, że jej skora do flirtu osobowość doprowadziła ją i pięciu niewinnych mężczyzn na szafot? Moim zdaniem nie. Anna Boleyn padła ofiarą politycznej machiny, której sama była częścią przez wiele lat. W tej niebezpiecznej politycznej grze Anna Boleyn przeważnie była na wygranej pozycji ale w maju 1536 r. uświadomiła sobie, że stała się jej ofiarą. Anna nie miała wpływowych krewnych tak jak Katarzyna Aragońska, a więc mozna było obchodzić się z nią okrutnie, gdyż nikt nie przyszedłby jej na pomoc. Rzeczywiście, nikt nie pomógł Annie Boleyn, która niegyś była wielką miłością Henryka VIII, a za kilka dni miała się stać niemiłym wspomnieniem.
Źródła :
1. David Starkey ‘Królowe.Sześć żon Henryka VIII’
2. Alison Weir ‘The Lady in the Tower’
3. Eric Ives ‘The Life and Death of Anne Boleyn’
4. Antonia Fraser ‘Sześć żon Henryka VIII’
Polish
English
