List Anny Boleyn do ojca

List który Anna Boleyn napisała do ojca jest jednym z niewielu listów Anny które przetrwały do naszych czasów. Jest to list jedyny w swoim rodzaju – napisany po francusku gdy Anna była nastolatką – zdradza wiele szczegółów dotyczących samej Anny, nadziei jakie żywiła na przyszłość or jej relacji z ojcem.

Historycy uważają, że list został napisany około roku 1513, kiedy to Anna przebywała na dworze Arcyksiężnej Małgorzaty Austriackiej. Moim zdaniem jednak list został napisany z innej lokacji oraz kilka lat później. Ale zacznijmy od początku. Cytowała będę te fragmenty które są istotne z punktu widzenia teorii którą pragnę przedstawić.

Anna rozpoczęła list w następujący sposób:

„Sir, z Twojego listu wnoszę, że pragniesz abym była kobietą o dobrej reputacji gdy zjawię się na królewskim dworze oraz że królowa podejmie trud i będzie łaskawa ze mną konwersować. Perspektywa rozmowy z tak mądrą i pełną cnót osobą napawa mnie wielką radością. To również uczyni mnie jeszcze bardziej chętną do wtrwałej pracy nad poprawnością mojej francuszczyzny, oraz to że ty sam powiedziałeś mi i radziłeś, abym dła własnego dobra pracowała ile tylko zdołam. Sir, błagam o wybaczenie jeżeli ten mój list jest źle napisany: mogę zapewnić iż pisownia jest produktem moich własnych starań podczas gdy inne listy były jedynie pisane moją ręką. Symmonet powiada, że pozwolił aby mój list został napisany przeze mnie tak aby nikt nie wiedział, co do ciebie piszę (…)”

Najważniejszą i najbardziej kontrowersyjną częścią listu jest podpis Anny. Jednoznaczna interpretacja podpisu jest utrudniona z powodu nieczytelnego charakteru pisma Anny oraz jej łamanej francuszczyźnie. Na przestrzeni wieków kilku historyków zaproponowało własną interpretację tego podpisu. W oryginale Anna zakończyła list następującą: „Napisane [nieczytelne] ręką twej uniżonej i posłusznej córki, Anny Boleyn”. Oto kilka teorii dotyczących tego co kryje się w nieczytelnej części podpisu:

Sir Henry Ellis: „Napisanej w Hever ręką twej uniżonej i posłusznej córki, Anny Boleyn” (bone grace et scripte a Uevre de Vre treshumble et tresobiessante fille, Anna de Boullan).

Fragment podpisu Anny

James Gairdner: „Napisane o godzinie 17.00 ręką twej uniżonej i posłusznej córki, Anny Boleyn” (“ecrite a v. heures”).

Hugh Paget: „Napisane z Veure ręką twej uniżonej i posłusznej córki, Anny Boleyn”. „Veure” w mniemaniu Pageta to La Vure, rezydencja Małgorzaty Austriackiej.

Fragment z listu Anny

Trzecia interpretacja, zaproponowana przez historyka sztuki Hugh Pageta, stała się najbardziej popularną i zyskała szerokie grono zwolenników. Warto zacytować dlaczego Paget zdecydował się połączyć podpis z dworem Małgorzaty Austriackiej:

„ ‘La Vure’ lub podobny wariant pisowni to francuska wersja nazwy królewskiego parku w Belgii znanego dzisiaj pod jego flamandzką wersją Terveuren”.

Okazuje się jednak, że to krótkie zdanie zawiera rażące błędy. ‘La Vure’ cytowane u Pageta i jego naśladowców wcale nie nazywa się dzisiaj ‘Terveuren’ lecz Tervuren. Prosty fakt, który jednak jest powtarzany nieprawidłowo w książkach historycznych, a przecież dzisiaj, w dobie Internetu, bardzo łatwo jest sprawdzić jak konkretnie nazywa się to historyczne miejsce. Poza tym, rzeczy o których Anna wspomina w swoim liście nie pasują do jej pobytu na dworze Małgorzaty Austriackiej. Pomijam już, że „La Vure” to nie, jak Paget twierdził, nazwa letniej rezydencji Małgorzaty, ale nazwa wioski w której ten zamek się znajdował.

Szczegóły zawarte w liście nie pasują do teorii, że został on wysłany z dworu Małgorzaty Austriackiej. Młoda Anna wspomina, że „królowa podejmie trud i będzie łaskawa ze mną konwersować”, po czym podekscytowana dodaje: „Perspektywa rozmowy z tak mądrą i pełną cnót osobą napawa mnie wielką radością. To również uczyni mnie jeszcze bardziej chętną do wytrwałej pracy nad poprawnością mojej francuszczyzny (…)”.

Królowa Klaudia

Kim była królowa wspomniana przez Annę? Niektórzy wskazują, że była to Katarzyna Aragońska lub Maria Tudor. Ale dlaczego Anna miałaby rozmawiać z królową Anglii po francusku? Katarzyna pochodziła z Hiszpanii ale szybko nauczyła się języka angielskiego. Jej służące (z wyjątkiem Hiszpanek) rozmawiały z nią właśnie po angielsku a więc dziwne wydaje się aby Anna miała zwracać się do Katarzyny po francusku (Katarzyna nie znosiła Francuzów i unikała ich języka). Nie może również chodzić o Marię Tudor, która kiepsko radziła sobie z językiem francuskim mimo że uczyła się go od wczesnego dzieciństwa. Maria poślubiła króla Francji Ludwika XII w 1514 r., ale nawet po ślubie nie władała francuskim biegle. Kiedy jej zaufana dama dworu, Lady Guildford, została wysłana do Anglii tuż po ślubie, kardynał Wolsey pisał iż Lady Guildford powinna zostać z Marią ponieważ świetnie władała francuskim a Maria była „młodą damą która nie w pełni rozumie ten język”. Dlaczego zatem Anna miałaby uczyć się francuskiego aby rozmawiać z Angielką która nie radziła sobie z francuskim?

Z listu Anny jasno wynika, że królowa która będzie z Anną rozmawiała to królowa Francji, Klaudia. Rozmowa z rodowitą Francuzką, jak wynika z listu, napawała Annę radością i motywowała ją do nauki języka francuskiego.

No dobrze, czyli już wiemy kim była królowa z listu. Ale co z nauczycielem języka francuskiego, Symmonetem, wspomnianym w liście? Historycy zwracają uwagę na fakt, że nauczyciel ‘Symmonet’ pojawia się w korespondencji Małgorzaty Austriackiej. Okazuje się jednak, że ‘Symmonet’ pojawiający się w korespondencji to nie nauczyciel ale…łucznik! Nawet tego prostego faktu nikt nie sprawdził, powtarzając że Symmonet to nauczyciel podczas gdy żaden nauczyciel o takim imieniu nie pojawia się w korespondencji Małgorzaty którą tak często cytuje się na poparcie teorii, że list został napisany z jej dworu.

Z listu wynika zatem, że Anna cieszyła się iż wkrótce zostanie przedstawiona królowej Francji oraz że pilnie uczyła się francuskiego pod czujnym okiem nauczyciela o imieniu Symmonet. Moim zdaniem listu nie napisała z ani z Hever ani z dworu Małgorzaty. Ze wszystkich teorii które zostały powyżej przedstawione, najbardziej logiczną wydaje mi się ta która zakłada, że Anna list napisała o godzinie 17.00.

Fakt, że Anna wspomina w liście królową Francji wskazuje na to, że musiała przebywać wtedy blisko francuskiego dworu i liczyła, że ojciec przedstawi ją królowej.  Ale w jakich okolicznościach Tomasz Boleyn mógłby przedstawić córkę królowej? Jako angielski ambasador we Francji, Tomasz miał dobre wejście na dwór i mógł z łatwością przedstawić córkę w dworskich kręgach. Tomasz był ambasadorem pomiędzy 1518 a 1520 r., a więc logiczny wydaje się wniosek, że Anna była we Francji razem z nim. Nawet historyk Eric Ives nie wyklucza możliwości, że Anna mogła mieszkać poza dworem. W biografii Anny autorstwa Ivesa czytamy:

„Anna Boleyn miała zostać przy Klaudii przez niemal siedem lat, aczkolwiek brakuje na ten temat bezpośrednich dowodów. Niewątpliwie jednak odwiedziła swego ojca, kiedy ten został ambasadorem na dworze francuskim, a według tradycji miała pewien rodzaj bazy w Briare nad Loarą, powyżej Orleanu.” 

Wieża w Briis-sous-Forges

Zaskakujące jest to, że tradycja na którą powołuje się Ives pochodzi od … Nicolasa Sandera! Tak, to Sander którego tak często oskarża się o nierzetelność jest źródłem na którym Ives oparł powyższe przemyślenia. Według Sandera, Tomasz przyłapał Annę z zarządcą swejego domu a później nawet z kapelanem, i dlatego wysłał ją do Francji. Historyjkę o przyłapaniu Anny na gorącym uczynku można jednak włożyć między bajki – Sander nie wiedział dlaczego Anna została wysłana do Francji (ciekawe, że nie połączył jej wyjazdu ze służbą na dworze Marii Tudor, a później Klaudii Walezjuszki), dlatego stworzył powyższą historię. Sander zapisał, że Anna wychowywana była niedaleko od miasta Briare u pewnego szlachcica.

Okazuje się, że nie tylko Sander pisał o tym, jakoby Anna mieszkała niedaleko Paryża. Lokalna legenda łączy imię Anny Boleyn z zamkiem w Briis-sous-Forges, gdzie rzekomo mieszkała u krewnych jej ojca. Czy więc Anna mieszkała w Briis-sous-Forges, czy też służyła na dworze francuskim? Gdzie mieszkała pomiędzy 1514 a 1521 r.? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w następnym artykule.

Źródła:

Eric Ives, Życie i Śmierć Anny Boleyn (Wydawnictwo Astra,2012)

Hugh Paget, The Youth of Anne Boleyn (Bulletin of the Institute of Historical Research 54, 1981)

Sir Henry Ellis, Original Letters, Illustrative of English History (Harding and Lepard, 1827)

Correspondance de l’empereur Maximilien 1er et de Marguerite d’Autriche, ed. A.J.G. Le Glay,  (J. Renouard et cie, 1839)

James Gairdner, ‘Mary and Anne Boleyn’, The English Historical Review, Vol. 8, No. 29 (Jan., 1893),

https://smalldogsyndrome.com/2014/10/14/cambridge-part-5-the-parker-library/ (zdjęcie)

 © Artykuł ten jest objęty prawami autorskimi. Żadna część niniejszej publikacji nie może być powielana i rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie, w jakikolwiek sposób, bez uprzedniej zgody Autorki. ©