Jane Boleyn

Lady Parker, Hans Holbein. Możliwy wizerunek Jane Rochford.

Jane Boleyn jest jedną z tych postaci wokół których od stuleci trwa zamieszenie. Według wielu źródeł, Jane Boleyn była główną oskarżycielką jej męza, Jerzego i jego siostry, królwej Anglii Anny Boleyn. Czy jednak prawda jest , że zeznania Jane pomogły skazać Annę i Jerzego? Jak rolę odegrała Jane w upadku tych dwojga? Czy podczas swojej egzekucji w 1542 r. Jane przyznała się do fałszywych oskarżeń z 1536 r.? Wszystkie odpowiedzi znajdziecie w tym artykule.

Kim była Jane Boleyn?

Urodziła się jako Jane Parker, córka Henryka Parkera 10. Barona Morley i Alice St. John, w Norfolk. Data jej narodzin pozostaje nieznana, podawane są dwie daty : 1505 i 1512. Jako krewna króla Henryka VIII, rodzina Jane była dobrze sytuowaną, bogatą i poważaną na dworze. Zwyczajem zamożnych rodzin było wysyłanie ich córek na dwór aby służyły Królowej ; tak też stało się z Jane – została damą dworu Katarzyny Aragońskiej jeszcze zanim ukończyła 15 lat.  Jane wzięła również udział w spotkaniu pomiędzy Henrykiem VIII a Franciszkiem I w 1520 r., znanym w historii pod nazwą ‘Pól w Złotogłowiu’.

1 marca 1522 r. Jane Parker zagrała w przedstawieniu  ‘The Chateau Vert’ w którym zadebiutowała na dworze Anna Boleyn.  W przedstawieniu wzięło udział osiem kobiet, przedstawiających osiem największych cont cenionych w niewiastach : Piękno, Honor, Wytrwałość, Życzliwość, Wierność, Hojność, Litość oraz Miłosierdzie. Anna Boleyn wcieliła się w Wytrwałość – jakże trafna rola, gdyż Anna przez prawie 7 lat walczyła o pozycję królewskiej małżonki i królowej. W pozostałych rolach wystąpiły : Maria Boleyn (siostra Anny) jako Życzliwość, siostra Henryka VIII – Maria Tudor jako Piękno, Hrabina Devonshire jako Honor oraz Jane Parker jako Wierność. Naprzeciwko kobiet, stało ośmiu mężczyzn uosabiających pożądane cnoty : Miłość, Szlachetność, Młodość, Lojalność, Przyjemność, Łagodność oraz Wolność : wśród nich Król Henryk VIII grał miłość. Obecność Jane w tak prestiżowym przedsięwzięciu wskazuje na to, iż musiała uchodzić za ładną w swoich czasach, oraz że liczono się z jej rodziną.

Małżeństwo

W 1525 r. Jane Parker wyszła za Jerzego Boleyna, Wicehrabiego Rochford. Już wtedy Boleynowie byli szanowani i poważani na dworze, choć najlepsze czasy wciąż były przed nimi.  W prezencie ślubnym państwo młodzi otrzymali od króla Henryka VIII dwór Grimston Manor w hrabstwie Norfolk. Po ślubie Jane Parker stała się znana jako Lady Rochford i tak właśnie ją tytułowano.

Przyjęto tezę że małżeństwo Jane i Jerzego było nieszczęśliwe. W biografii Anny Boleyn , profesor Retha Warnicke podaje argument iż powodem nieudanego małżeństwa była homoseksualna orientacja Jerzego. Warnicke jednak słynie ze swoich dość oryginalnych i kontrowersyjnych opinii – według niej wszyscy mężczyźni oskarżeni o cudzołóstwo z królową byli homoseksualistami. Ta opinia nie znalazła jednak aprobaty wśród historyków.

Innego zdania o małżeństwie Jane i Jerzego jest Julia Fox, autorka jedynej nowoczesnej biografii Jane Parker, ‘Jane Boleyn : The True Story of Infamous Lady Rochford’ ; według Fox, małżonkowie cieszyli się bliskimi relacjami, a ich małżeństwo było szczęśliwe. Tezę o homoseksualności Boleyna odrzuca także Eric Ives. Jeżeli już małżeństwo to nie było udane, to być może z powodu licznych romansów Jerzego, bowiem był on znanym dworskim kobieciarzem.

Przez lata do Jane przylgnął przydomek  ‘niecnej Lady Rochford…która zasłużyła na swój los gdyż to ona sprowadziła Annę Boleyn, jak również swego męża na szafot’ (C.Coote, historyk z okresu wiktoriańskiego) . Czy jednak Jane faktycznie przyczyniła się do upadku Anny i Jerzego? Przyjrzyjmy się bliżej relacjom pomiędzy nimi.

Jane Rochford i Anna Boleyn

Lady Rochford w serialu 'Dynastia Tudorów', w tę rolę wcieliła się Joanne King/Zdjęcie: Jonathan Hession/Showtime

Powszechnie przyjęto iż Jane nie przepadała za siostrą swojego męża, Anną Boleyn. Nie wiadomo czy jest to prawda i kiedy wogóle rozpoczął się okres niemiłych stosunków między nimi, ale wiadomo, że jeszcze w roku 1534 Jane pomogła Annie pozbyc się z dworu nieznanej z imienia nowej kochanki króla Henryka VIII. Gdy Henryk odkrył udział Lady Rochford w tej intrydze, wygnał ją z dworu na kilka miesięcy, a z Anną Boleyn pokłócił się i przez 3 dni nie rozmawiali ze sobą.

Możliwe, że po wygnaniu z dworu Jane straciła zaufanie do Anny i żywiła do niej urazę, że ta nie potrafiła przekonać Henryka aby jej nie ukarał? Możliwe jest także inne wytłumaczenie dlaczego Jane nie lubila Anny – Boleynowie byli zwolennikami reformacji, a Jane i jej rodzina byli katolikami. Ojciec Jane, Lord Morley, dobrze znał biskupa Jana Fishera, który został ścięty w 1535 r. kiedy odmówił uznania Henryka za głowę kościoła. Winą za egzekucję obarczano przede wszystkim Annę Boleyn, możliwe więc że stosunek Parkerów do Boleynów uległ zmianie. Parkerowie wiązali również nadzieję królestwa z Marią Tudor, córką Katarzyny Aragońskiej, i możliwe że obwiniali Annę za niedolę katolickiej królowej Katarzyny. Możemu snuć wiele domysłów na ten temat.

Zła sława Lady Rochford

Przez lata do Jane przylgnął przydomek  ‘niecnej Lady Rochford…która zasłużyła na swój los gdyż to ona sprowadziła Annę Boleyn, jak również swego męża, na szafot’ (C.Coote, historyk z okresu wiktoriańskiego) .

Również Jerzy Wyatt, wnuk poety Tomasza Wyatta który jak wiadomo był zakochany w Annie Boleyn, oraz przyjaźnił się z jej rodziną, napisał o Jane że jest ;

‘niegodziwą żoną, oskarżycielką własnego męża, szukającą  jego własnej krwi’

Alison Weir w swojej ostatniej książce poświeconej upadkowi Anny Boleyn, ‘The Lady in the Tower’ napisała, że Jane Boleyn miała ‘talent do intryg’ gdyż nie tylko powszechnie znany jest jej udział w upadku Anny Boleyn, ale także przyzczyniła się ona do upadku piątej żony Henryka, Katarzyny Howard, za co ostatecznie równiez i Lady Rochford została ścięta.

Z kolei Antonia Fraser w ‘Sześciu żonach Henryka VIII’ pisze że

‘Najbardziej obciążające zeznanie złożyła małżonka Rochforda, Jane, która określiła łączące rodzeństwo stosunki jako “nadmiernie zażyłe”. Rochford miał w odpowiedzi gorzko zwrócić się do sędziów – “Jesteście skłonni uwierzyć w moją straszliwą winę na podstawie jedynego świadectwa tej kobiety.”

Rola Jane w upadku Anny i Jerzego Boleyn

Biografia Jane Boleyn

W maju 1536 r. Anna i Jerzy Boleyn zostali aresztowani pod zarzutami zdrady stanu i kazirodztwa, Anna została dodatkowo oskarżona o popełnienie cudzołóstwa z czterema mężczyznami oraz zmuszenie króla do małżeństwa poprzez czary. Oczywiście zarzuty były spreparowane, nie istnieją żadne sensowne dowody wskazujące na winę Anny i Jerzego. Co zeznała Lady Rochford?

Wielu historyków debatuje nad tym co powiedziała Jane Boleyn oraz czy faktycznie była główną informatorką Cromwella w sprawie domniemanego kazirodztwa pomiędzy królową a jej bratem? Zacytuję tu Erica Ivesa, który w biografii Anny Boleyn The Life and Death of Anne Boleyn pisze iż ;

‘To Jane poinformowała Koronę na temat seksualnych możliwości króla , cytując de Carla, podczas procesu Jerzey Boleyn miał powiedziec ; ‘na podstawie słów jednej kobiety jestescie gotowi uznać mnie za nikczemnika i opierając się na tych przypuszczeniach będziecie mnie sądzić’. Nieznany z imienia człowiek goszczący w Londynie w maju 1536 r. miał napisac iż ‘osobą która bardziej  z zazdrości aniżeli troski o króla zdradziła ten jakże nieszczęsny sekret, a wraz z nim imiona tych którzy wdali się w niecne praktyki z grzeszną królową’

Własna opinia Ivesa na ten temat jest ukształtowana przede wszystkim na podstawie słów biskupa Burneta, żyjącego w siedemnastym stuleciu, który mial dostęp do źródeł opisujących wydarzenia z tamtego okresu. Według biskupa Jane Boleyn ‘złożyła zeznanie iz pomiędzy królową a jej bratem istniała taka pufalość jakiej nie da się wytłumaczyć ich więzami krwi’ oraz że to ona ‘nosiła różne historie do króla lub o nim’.

Wiemy że przy pewnej okazji Anna Boleyn głośno powiedziała Jane że król  ‘nie ma ani umiejętności ani wigoru aby zaspokoić kobietę’ co mogło sugerować iż Henryk VIII był impotentem. Zdedycdowanie Anna wykazała się brakiem taktu mówiąc o tak intymnym szczególe jej małżeńskiego życia z królem, i nie powinna się nim dzielić. Jednak nie znamy dokładnie okoliczności w jakich te słowa zostaly wypowiedziane ; znając usposobienie i temperament Anny może zdenerwowało ją coś co powiedziała jej bratowa i dlatego zdecydowała się na taką uwagę odnosnie jej własnego życia? Być może Jane Boleyn własnie tą sytuację opowiedziala Cromwellowi?  Julia Fox pisze o tym w ten sposób :

‘Powtórzyła Cromwellowi niedyskretne słowa Anny o problemach Henryka…Ta słabość podczas sledztwa sprawiła że Jane zyskała przyszłych przeciwników – szczęśliwych że znaleźli kozła ofiarnego by oszczyścić króla z haniebnebnego zarzutu bezdusznego uśmiercenia jego niewinnej żony – powodu aby utrzymywac że to jej dowód pozwolił nabrać króla i zniszczyć Annę i Jerzego. Powtórzyła sekret Anny swojemu mężowi, co samo w sobie stanowi dowód na raczej pełen zaufania a nie nieudany związek, i to samo wyznała Cromwellowi. Tak czy inaczej, nie zrobiła nic wiecej niż to’.

Anna Boleyn i Lady Rochford w serialu 'Dynastia Tudorów'

Julia Fox argumentuje więc że Jane nie zrobiła nic ponad to że powiedziała Cromwellowi o fatalnych słowach Anny. Mnie szczególnie zainteresowały słowa Fox na temat samej natury przesłuchania :

‘Jak często Anna i Jerzy się spotykali? Kto jeszcze był wtedy obecny? Czy zawsze byli sami? Czy kiedykolwiek Jerzy przychodził do sypialni swej siostry? Czy była wtedy w łózku? Czy kiedykolwiek był z nią wtedy sam na sam? O czym rozmawiali? Czy kótreś z nich mówiło o królu? …Postawiona przed takimi bezpardonowymi, nieustannymi pytaniami na które musiała odpowiedzieć gdyż nie miała innego wyboru, Jane na szukała w pamięci każdego szczegółu który sobie przypomniała. To nie był czas na zuchwałość i w kazdym razie aresztowania były tak nagłe i niespodziewane że nie było czasu na rozmyślanie jakie zeznanie mogło być krzywdzące, co mogłoby zostac wypaczone… Jane nie była skora to opowiastek ale ugięła się pod presją bezwględnego przesłuchania’

Wydaje mi się że Julia Fox trafiła w samo sendo ; aby uzyskać zeznanie Cromwell nie cofnął się przed niczym – przypomnijmy sobie chociażby że torturował jedynego z pięciu oskarżonych o cudzołóstwo mężczyzn – Marka Smeatona, tylko dlatego że ten był muzykiem i mógł zostac poddany mękom. Pozostałych oskarżonych nie mógł torturować z racji ich wysokiego urodzenia. Być może, znając naturę Cromwella, podczas przesłuchan był zimny, bezwględny i za wszelką cenę chciał wydobyć jakiekolwiek zeznania, które wskazywałby chociaż na najmniejszą winę Anny lub Jerzego? Być może zagroził Lady Rochford że jeżeli nie wyjawi wszystkiego co wie, sama trafi na szafot?  Może to młoda kobieta po porstu spanikowała? Może obawiała się że sama jest w niebezpieczeństwie? A może po prostu zrelacjonowała słowa Anny, nie dodając od siebie nic? W końcu słowa królowej były bezmyślne i z łatwością mogły świadczyć o jej winie.

A co powiedziec o ostatnich słowach jane Boleyn przed jej śmiercia w 1542 r? Według kilku źródeł, powiedziala :

‘Umieram dzisiaj gdyż dostarczyłam zeznań przeciw mojemu mężowi i Królowej Annie. To co wtedy powiedziałam to nieprawda’.

Osobiście nie wierzę w to ‘wyznanie’ ponieważ żaden z naocznych świadków egzekucji nie wspomniał o tych słowach, a na pewno byłyby warte zanotowania biorąc pod uwagę że na podstawie tych rzekomych zeznań Anna i Jerzy stracili zycie. Francuski ambasador Marillac napisał że Jane dała ‘długą przemowę’ natomiast kupiec Otwell Johnson powiedział iż ‘przeprosiła ona za wiele grzechów’ czyli uczyniła dokładnie to samo co każdy z nas powiedziałby w obliczu śmierci.

Po śmierci męża

17 maja 1536 r. Jerzy Boleyn został ścięty, dwa dni później również jego siostra, Królowa Anna straciła życie.  Na jakiś czas Jane Boleyn opuściła dwór. Powróciła po około roku i została damą dworu Jane Seymour. Niestety, nowa królowa zmarła w październiku 1537 r., po narodzinach jedynego syna. Lady Rochford pozostała na dworze ; miała własne komnaty i służbę.

Gdy Henryk VIII ożenił się z Anną Kliwijską, Jane Rochford została jej damą dworu ; niestety małżeństwo zostało anulowane po 6 miesiącach, i to właśnie zeznania Jane Rochford pomogły unieważnić ten związek ; wyznała bowiem iż Królowa Anna powiedziała jej że małżęństwo z Henrykiem VIII nie zostało skonsumowane.

Egzekucja Lady Rochford przedstawona w serialu 'Dynastia Tudorów'

Tuż po zakończonym związku z Anną Kliwijską, Henryk VIII poślubił nastoletnią Katarzynę Howard, kuzynkę Anny i Jerzego Boleyn. Młoda królowa wdała się w romans z ulubionym dworzaninem Henryka, Tomaszem Culpepperem, a ich spotkania organizowała Lady Rochford. Gdy romans wyszedł na jaw, wszyscy troje ropoczęli obrzucać się nawzajem błotem. Katarzyna Howard utrzymywała że Jane Rochford zachęcała ją do romansu, lecz osobiście uważam że królowa próbowała w ten sposób ratować własną skórę. Lady Rochford została aresztowana i w  więzieniu zaczęła zdradzać symptomy choroby psychicznej. Według prawa nie można było wykonać egzekucji na osobie psychicznie chorej lecz Henryk zmienił ten stan i Lady Rochford straciła głowę. Gdy dowiedziała się że pomimo choroby zostanie ścięta, jej stan się poprawił. Czy sprytnie udawała aby uciec od śmierci? Możliwe. Jane Rochford straciła życie 13 lutego 1542 roku, zaraz po Katarzynie Howard.

Nie oceniam postępowania Jane Rochford. Myślę że nie można obarczyć ją winą za śmierć Anny i Jerzego Boleyn ; moim zdaniem Cromwell miał wystarczającą ilość wyimaginowanych dowodów przeciwko nim, i bez względu na to co i w jaki sposób powiedziała Jane, było bez znaczenia. Nazywanie JAne Rochford główną oskarżycielką jest krzywdzące gdyż Cromwell jeszcze zanim uruchomił przesłuchania wiedział, że Królowa i cała frakcja skupiona wokół niej musi pójść na dno.  Anna Boleyn musiała zginąć aby Henryk VIII mógł ożenić się ponownie, oraz aby Cromwell nie stracił swej pozycji a być może nawet głowy. Faktem jest że Anna Boleyn sama mogła przynić się do swego upadku. To ona przecież w swej lekkomyślności wyznała Jane Rochford iż król ‘nie ma ani umiejętności ani wigoru by zaspokoić kobietę’. Czy zatem można winić Jane za to, że zrelacjonowała tą sytuację podczas przesłuchań? Myślę że nie.

A co Wy sądzicie na ten temat? Czy uważacie że przedstawienie Jane Rochford w kulturze (‘Kochanice Króla’, ‘Dynastia Tudorów’) jako czarnego charaketeru jest sprawiedliwe? A może zasłużyła na taki obraz gdyż rzeczywiście była nikczemna? Chętnie poznam Wasze opinie.

Źródła:

Eric Ives ‘The Life and Death of Anne Boleyn: The Most Happy’

Julia Fox  ’Jane Boleyn : The True Story of Infamous Lady Rochford’

Antonia Fraser ‘Sześć żon Henryka VIII’

Alison Weir ‘The Lady in the Tower’

You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.
9 Responses
  1. MarcinFar says:

    Artykuł, jak zwykle, perfekcyjny. Pierwszy raz zobaczyłem obraz Jane i muszę powiedzieć, że była…bardzo szczupła, wręcz anorektycznie…teraz jednak patrzę na nią trochę inaczej…bo przecież była tylko kobietą, tylko kimś, kim się handluje niczym bydłem, jak to powiedziano w Kochanicach…A sama życia stracić nie chciała, możliwe, że była szczera. Ale sprawa z Kitty…Za dużo niewiadomych, żeby cokolwiek mówić. Cóż, pozdrawiam i czekam na kolejny artykuł, mam nadzieję, że równie dobry. :)

  2. culpepper.kate says:

    Świetny tekst. Przedstawiony z obiektywnej strony…Jane Rochford to po prostu kolejna ofiara tej epoki.Była pionkiem, wykorzystanym przez Henryka do załatwienia swoich spraw…Cóż takie były realia. Szkoda tylko, że tyle osób ponosiło za to najsurowszą karę…

  3. Melinda says:

    Znowu wspanialy artykuł! Tyle się dowiedziałam, a wcześniej nie miałam tyle sympatii do Jane Boleyn co teraz. Zupełnie zmieniłaś mój pogląd na jej osobę – patrzyłam na nią przede wszystkim jak na intrygantkę, ale w sumie z tego co podają cytaty, to Jane była dość bezbronna! Sama była ofiarą systemu w którym żyła…A swoją drogą to dziwne że tak wiele osób zamieszanych w upadek Anny Boleyn zostało ściętyc ; Tomasz Cromwell, JAne Boleyn, mało brakowało a dołączyłby też i Norfolk. Świetnie zrobiony artykuł, czekam na kolejne!

  4. Evel says:

    Dobry artykuł! Ja chyba jednak pozostanę przy swoim twierdzeniu że Jane Parker lubiła się mieszać w nie swoje sprawy. Po prostu kobieta nie mogła usiedzieć w miejscu i poniosła za to karę. To prawda że Anna Bolezn mogła trzymać język za zębami i przemilczeć łóżkowe problemy z Henrykiem, ale Jane jednak kilkakrotnie intrygowała, np. z Anną Boleyn w 1534 r. Widać na przykładzie Katarzyny Howard, że Parker też chciała mieć wpływ na młodą królową i jej romans, ale niestety (dla nich) wszystko się wydało i skończyło na szafocie. Artykuł bardzo dobrz, dużo faktów i naprawdę cenię to że nie potępiasz ani nie pochwalasz opisywanych osób/sytuacji. Czekam na więcej oczywiście! :)

  5. Ruby says:

    Sylwio…
    Na zdjęciu nie ma( “Anna Boleyn i Lady Rochford w serialu ‘Dynastia Tudorów’”)Anny Boleyn tylko jest żona księcia Saffok :)

    Napiszę przy okazji ,że Twój blog uważam za bardzo dobry-artykuły są interesujące i na wysokim poziomie.Bardzo dziękuję,że mogę poczytać tyle faktów na temat Turdów :-)

  6. Ruby says:

    Głupio się wykłucać bo masz dużą wiedzę,ale oglądałam serial i na tym zdjęciu po lewej stronie jest zona Jerzego Boleyna( Jane Rochford właśnie) a po prawej zona Charlesa Brandona księcia Suffolk_Katarzyna; a nie Anna Boleyn:)

    Zdjęcie Katarzyny z DT
    http://www.filmweb.pl/person/Rebekah+Wainwright-891129#picture-1-fullscreen

  7. Ruby says:

    Fakt:)

Leave a Reply to Sylwia Click here to cancel reply.

XHTML: You can use these tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>

*

  • Language

  • Archives

    • 2018 (2)
    • 2017 (8)
    • 2016 (7)
    • 2014 (2)
    • 2013 (9)
    • 2012 (22)
    • 2011 (70)
    • 2010 (9)
  • Newsletter

  • Facebook

  • Currently Reading

    ISBN:  9781848945371