
Anna Boleyn, Hever
Anna Boleyn została koronowana na królową Anglii 1 czerwca 1533 roku, ale jako oficjalna królowa została zaprezentowana już w kwietniu tego samego roku. W dzisiejszym artykule przedstawię dwór Anny Boleyn, jej sług oraz damy.
Anna Boleyn po raz pierwszy pojawiła się na dworze jako królowa Anglii w kwietniu 1533, podczas świąt Wielkiejnocy. Anna miała na sobie suknię ze złotogłowiu, nosiła też bogatą biżuterię, która wszystkim rzucała się w oczy. Tren sukni niosła kuzynka Anny, córka Księcia Norfolku, czternastoletnia Maria Howard, a w sumie nowej królowej towarszyszyło 60 dam dworu.
Wśród sług Anny Boleyn znaleźli się ;
Kanclerz : James Boleyn – młodszy brat ojca Anny , który poślubił Elżbietę Wood (później Boleyn) która nie miała zbyt dobrych relacji z Anną. Elżbieta była jedną z dam dworu towarzyszących Annie podczas jej ostatnich dni w Tower, co królowa skomentowała z żalem ; ‘uznaję to za wielką niesprawiedliwość ze strony króla, który wybrał mi te osoby, których nigdy nie darzyłam miłością’.
Szambelan : Thomas, Lord Burgh of Gainsborough – Pracował wytrwale dla Anny Boleyn, zapewniając jej wszystko czego sobie zażyczyła I był wielokrotnie chwalony za swoje zasługi.
Wice- Szambelan : Sir Edward Baynton – zachował on swoje stanowisko wice-szambelana do końca życia i służył pozostałym żonom Henryka VIII. Podzielał niektóre przekonania religijne Anny Boleyn i zarządzał jej Prywatną Komnatą. Niestety, Baynton odegrał także ogromną rolę w upadku królowej – to on powędrował do Cromwell’a i FitzWilliam’a 30 kwietnia, aby powiedzieć im o kłótni królowej z Henrykiem Norrisem która wyraźnie do zaniepokoiła – Alison Weir sugeruje, że został on wyznaczony do zbierania dowodów przeciwko Annie Boleyn.
Sekretarz : John Uvedale : był on obecny na królewskim dworze od czasów Henryka VII, służył jako sekretarz zarówno Annie jak i nieślubnemu synowi króla, Księciu Richmond.

Anna Boleyn, Hever
Anne Boleyn became Queen of England in 1533. She was coronated in June but appeared as Queen in April. Today I will take a closer look on Anne Boleyn’s court, her servants and ladies-in-waiting.
Anne Boleyn made her first appearance as Queen at the Eve of Easter Day in 1533. Eric Ives described her as;
“Glittering with jewelry, wearing a pleated gown of cloth of gold, her train borne by her cousin, the future duchess of Richmond, and with sixty maids of honour in attendance, Queen Anne was prayed for by name and given full regal honours.”[1]
Anne Boleyn’s household included her uncle James Boleyn as Chancellor, Lord Burgh as Chamberlain, Sir Edward Baynton as Vice-Chamberlain and John Uvedale as Secretary.[2]
Chancellor : James Boleyn was Thomas Boleyn’s younger brother and thus uncle to Queen Anne. He married Elizabeth Wood (later Elizabeth Boleyn) who did not have a good relationship with Anne. Elizabeth was one of few ladies who accompanied Anne Boleyn during her last days at the Tower of London. Anne Boleyn said that it was a “great unkindness in the King to set such about me as I have never loved”.
Anna Boleyn jak królowa była drugą osobą co do rangi, zaraz po Henryku VIII. Mogła swobodnie dokonywać zmian na własnym dworze oraz promować swoich ludzi. Za panowania Elżbiety I, pojawiały się opinie, że Anna Boleyn wyznaczała wysokie standardy moralne ; zarówno William Latymer jak i Edward Foxe chwalili Annę za jej szlachetne cechy. Fox wspomniał nawet słowa jednej z królewskich dwórek, która powiedziała iż ‘nie było tak idealnego porządku wśród dam dworu za czasów żadnej królowej, jak za Anny’. Anna Boleyn potępiała rozwiązłe zachowanie (popularne na dworze) i zachęcała do kształcenia się, rozmów o religii oraz szlachetnego zachowania.

Matthew Parker
Damy Anny Boleyn studiowały Biblię, a sam Latymer zauważył, że podczas posiłków z królem, Anna zawsze żywo rozmawiała o religii. Królowa zatrudniła także ewangelickich biskupów takich jak William Berts i Robert Singelton. Kiedy Berts zmarł w 1535 r., na jego miejsce królowa wyznaczała Mateusza Parkera, któremu w kwietniu 1536 r. powierzyła – przeczuwając coś złego – opiekę nad swoją córką, Elżbietą. Rzeczywiście, za czasów panowania Elżbiety, Matthew Parker został wyniesiony do godności Arcybiskupa Canterbury. Możemy sobie jedynie wyobrazić uczucia Królowej Dziewicy, która miała na swoim dworze zaufanego człowieka matki.
Wśród dam dworu Anny Boleyn znalazły się ;
Lady Mary Carey, siostra królowej ; nie służyła jednak długo, gdyż w 1534 r. wyszła za mąż ale nie z przymusu lecz z miłości. Mężem Marii został niższy stanem William Stafford. Zwyczajem było prosić Króla o zgodę na małżeństwo, jednak Maria nie uczyniła tego prawdopodobnie ze strachu, że gdy Król i jej siostra odkryją iż Stafford jest niższy stanem, nie pozwolą na zawarcie małżeństwa. Maria Boleyn wykazała się ogromną odwagą, ponieważ wiedziała czym grozi jej czyn. Anna Boleyn i jej ojciec byli wściekli na Marię,zwłaszcza iż ogłosiła ona im małżeństwo będąc w dodatku w ciąży. W oczach Anny, Maria pominęła jej rolę jako Królowej i głowy rodziny, nie pytając o zgodę na ślub oraz shańbiła rodzinę. Poślubiła człowieka o wiele niższego stanem, podczas gdy mogła zawrzeć małżeństwo które nie tylko jej samej przyniosłoby korzyści, ale także utwierdziło pozycję rodziny Boleyn na dworze królewskim. Maria Boleyn i William Stafford zostali wygnaniu z dworu przez Annę, a Tomasz Boleyn odciął Marii wsparcie finansowe. Maria została zmuszona prosić Tomasza Cromwella o wstawiennictwo w jej sprawie u Króla i jej siostry, gdyż znalazła się w ciężkiej finansowej sytuacji. W liście do Cromwella Maria wyznała iż mogła co prawda poślubić człowieka wyższego stanu, jednak jej mąż pomimo iż nie pochodzi z zacnej rodziny, kocha ją i jest dla niej dobry. Napisała także iż ‘woli razem z nim błagać o chleb niż być królową’. List ten wyraźnie daje do zrozumienia iż Maria prawdziwie kochała Williama Stafforda, i nie żałowała swojej decyzji o poślubieniu go. Maria prawdopodobnie nigdy już nie wróciła na dwór.
Lady Jane Rochford, bratowa Anny Boleyn ; powszechnie przyjęto iż Jane nie przepadała za siostrą swojego męża. Nie wiadomo czy jest to prawda i kiedy wogóle rozpoczął się okres niemiłych stosunków między nimi, ale wiadomo, że jeszcze w roku 1534 Jane pomogła Annie pozbyc się z dworu nieznanej z imienia nowej kochanki króla Henryka VIII. Gdy Henryk odkrył udział Lady Rochford w tej intrydze, wygnał ją z dworu na kilka miesięcy, a z Anną Boleyn pokłócił się i przez 3 dni nie rozmawiali ze sobą. Możliwe, że po wygnaniu z dworu Jane straciła zaufanie do Anny i żywiła do niej urazę, że ta nie potrafiła przekonać Henryka aby jej nie ukarał? Możliwe jest także inne wytłumaczenie dlaczego Jane nie lubila Anny – Boleynowie byli zwolennikami reformacji, a Jane i jej rodzina byli katolikami. Ojciec Jane, Lord Morley, dobrze znał biskupa Jana Fishera, który został ścięty w 1535 r. kiedy odmówił uznania Henryka za głowę kościoła. Winą za egzekucję obarczano przede wszystkim Annę Boleyn, możliwe więc że stosunek Parkerów do Boleynów uległ zmianie. Parkerowie wiązali również nadzieję królestwa z Marią Tudor, córką Katarzyny Aragońskiej, i możliwe że obwiniali Annę za niedolę katolickiej królowej Katarzyny. Więcej na temat Jane Rochford i jej udziale w uapdku Anny Boleyn przeczytasz w tym artykule.

Maria Howard
Lady Mary Howard ; kuzynka Anny, córka Księcia Norfolku. W 1534 r. poślubiła nieślubnego królewskiego syna, Henryka Fitzroy’a, a małżeństwo zostało prawdopodobnie zaaranżowane przez samą Annę Boleyn.
Lady Mary Shelton ; kuzynka Anny, córka siostry Tomasza Boleyn’a, Anny (Boleyn) Shelton. Anna Shelton slużyła jako opiekunka Elżbiety Tudor i była wielokrotnie instruowana przez Annę jak nalezy postępować z upartą Marią Tudor. Przez krótki okres czasu Mary Shelton, zwana zdrobniale Madge, była kochanką Henryka VIII ; niektórzy współcześni spekulowali że to sama Anna Boleyn zaaranżowała ten związek aby kochanką króla była zaufana osoba. Madge była znane ze swej urody (wyglądem przypominała Księżną Mediolanu, uznaną za piękność) oraz poczucia humoru. Pisała wiersze, za co zganiła ją Anna ; Madge pisała pozeję w modlitewniku, co Annie się nie spodobało.
Elżbieta ‘Bess’ Holland ; kochanka wuja Anny, Księcia Norfolku. Przyjęcie jej na służbę bylo prawdopodobnie przysługą dla wuja.
Elżbieta Howard, Księżna Norfolku ; żona Księcia Norfolku, a więc ciotka Anny. Relacje pomiędzy nimi nie układały się zbyt dobrze – księżna nie uznała Anny za królową, była zwolenniczką Katarzyny Aragońskiej. Anna naraziła się księżnej, poprzez zatrudnienie Bess Holland, kochanki jej męża. Małżeństwo Elżbiety i Tomasza Howardów nie należało do szczęśliwych, choć doczekali się razem czworga dzieci. W 1531 r. Elżbieta została wygnana z dworu za bliskie kontakty z Katarzyną Aragońską. Księżna powróciła do łask, ale kontynuowała demonstrowanie niechęci w stosunku do Anny Boleyn ; w czerwcu 1533 r. nie pojawiła się na koronacji nowej królowej, ale już we wrześniu tego samego roku doszło do pojednania ; Elżbieta była jedną z matek chrzestnych na chrzcie Elżbiety Tudor. Anna odzyskała łaskę księżnej , aranżując korzystne małżeństwa dla jej dzieci.
Margery Horseman ; o niej nie wiemy zbyt wiele, poza tym, że podczas przesłuchania (przesłuchiwał ją wspomniany wcześniej Sir Edward Baynton) , zachowywała się ‘dziwnie’ i nie chciała wyjawić nic odnośnie Anny Boleyn – być może była przyjaciółką królowej.

Margaret Wyatt
Nan Cobham – wraz z Lady Worcester figurowała jako jedna z ‘pierwszych oskarżycielek’ Anny Boleyn ; ale tożsamość ‘Nan Cobham’ nigdy nie została do końca ustalona. Gdyby była ona Anną Bray, Baronową Cobham, nikt nie określiłby ją mianem ‘Nan’ (choć ‘Nan’ to zdrobniała forma imienia ‘Anna’), gdyż było to niedopuszczalne w stosunku do osoby tak wysokiej rangi. Retha Warnicke sugeruje, że ‘Nan Cobham’ była położną Anny Boleyn.
Elżbieta (Browne) Somerset, Hrabina Worcester ; jedna z ‘pierwszych oskarżycielek’ Anny Boleyn, choć jej rola w upadku królowej nie jest jasna. Istniały przypuszczenia, że Hrabina była kochanką Henryka VIII. Gdy została ona skarcona przez brata za niemoralne prowadzenie się, hrabina odparła że ‘nie jest gorsza niż sama królowa’ co wsazywało iż Anna Boleyn prowadziła się niemoralnie. Jednak zapis o tej wymianie zdań znajduje się u de Carles’a, więc nie jest wiarygodnym źródłem. Anna Boleyn była nieświadoma , że hrabina jest jej wrogiem, gdyż podczas przebywania w Tower, martwiła się o nią o wyznała że ‘dziecko w jej łonie nie poruszało się’ , sugerując że hrabina poroniła gdyż zamartwiała się o los Anny.
Jane Seymour, która wcześniej służyła Katarzynie Aragońskiej. Więcej o niej znajdziesz tu.
Margaret Wyatt – siostra zakochanego w Annie Boleyn poety, Tomasza Wyatt’a. Prawdopodobnie była przyjaciółką Anny, ale nie jest to do końca jasne. Być może była jedną z czterech kobiet obecnych podczas egzekucji Anny Boleyn.
Chamberlain : Thomas, Lord Burgh of Gainsborough : According to prof. Eric Ives , “his first achievement for Anne was to vandalize Katherine of Aragon’s barge and his last to assist in her trial, while his subsequent performance in the Lincolnshire Rising of 1536 would be loyal but lackluster”[3]
Vice-Chamberlain : Sir Edward Baynton : He retained the position of vice-chamberlain to Henry VIII’s queens for the rest of his life. He shared some of Anne Boleyn’s religious beliefs and he was a well trusted courtier. However Sir Baynton did not remained Anne Boleyn’s ally for long. In her book ‘The Lady in the Tower’ Alison Weir writes that;
“Baynton was in charge of the Queen’s Privy Chamber, her personal household, and all those who served in it, and after he had gone to FitzWilliam and Cromwell with his suspicions about Anne’s conversation with Norris on 30 April, he has evidently been enlisted to gather evidence against his mistress, and was clearly eager to distance himself from her by assisting zealously in the investigation against her” [4]
Secretary : John Uvedale : He was present at English court since the reign of Henry VII. He ‘combined what was obviously a part-time post for Anne with that of secretary to the duke of Richmond.’[5]
As Joanna Denny[6] pointed out, Anne stood second only to the King in authority, she had her own household and she was able to promote her own people.

Matthew Parker
During Queen Elizabeth’s reign there were opinions that Anne Boleyn set high moral standards at her court. One of Anne’s chaplains, William Latymer, wrote once that she told the members of her household to ‘take especial regarde, and to omit nothing that may seeme to apperteigne to honour’.[7] According to John Foxe, one of Anne’s silkwomen, Jane Wilkinson, expressed opinion that ‘there had never been better order amongst the ladies and gentlewomen of the court than in Anne’s day’.[8]
Joanna Denny states that;
“Anne condemned any ‘licentious libertie’ and insisted her court should set an example by ‘vertuous demeanor’ with ‘godly conversation’. “[9]
Anne Boleyn’s ladies were studying Bible and talked about theology. According to Latymer, Anne had a habit of talking with Henry about religion while they dined. Anne also appointed evangelical chaplains such as William Berts and Robert Singleton. When Betts died in 1535, the Queen appointed Matthew Parker, to whom she would later trust her daughter’s wellbeing. Parker became Virgin Queen’s Archbishop of Canterbury,we can only imagine that Elizabeth was probably happy to have her mother’s trusted servant at her court.
Among Anne Boleyn’s ladies-in-waiting were:
Mary Carey, Anne’s sister, but in 1534 she married a man of lower rank, and caused a scandal. She was then already with child, although we don’t know what happened to that baby. Mary and her husband were banished from court and there is not much information about them. Mary tried to win back her sister’s affection by asking Cromwell to intervene on her behalf. But Mary, although she found herself in a difficult financial position, wrote that;
‘I had rather beg my bread with him (William Stafford, her husband) than to be the greatest queen in Christendom. And I believe verily … he would not forsake me to be a king.’
Anne helped Mary but refused to welcome her at court. Unfortunately we don’t know much about Mary and her life after that partial reconciliation with her sister; perhaps they never saw each other again.
Lady Jane Rochford, Anne’s sister-in-law. Jane was wife of George Boleyn, they married c. 1526. There are some rumors than Jane’s marriage to Queen’s brother was unhappy and that Jane gave a false testimony against them, because she was jealous of George’s relationship with Anne. And what do we know about Jane’s relationship with Anne? They certainly knew each other very well since they both took part in Chateau Vert pageant in 1522. Also they both served as ladies-in-waiting to Queen Catherine of Aragon. We know that Jane Rochford helped Anne Boleyn to get rid of Henry’s new mistress in 1534. Henry was so angry that he banished Jane from court for few months. Perhaps this caused the rift between them.

Mary Howard, later Duchess of Richmond
Lady Mary Howard, daughter of the Duke of Norfolk and thus cousin to Anne Boleyn. She was a girl of 13 when she took part in Anne’s elevation to the rank of Marquis of Pembroke; she was carrying the crimson velvet mantle and gold coronet of a marquis[10]. In 1534 Mary Howard became wife of Henry VIII’s bastard son, Henry Fitzroy.
Lady Mary Shelton, was a daughter of Thomas Boleyn’s sister Anne Shelton, and thus cousin to Anne Boleyn. For some brief time, Lady Shelton was king’s mistress, and some say it was Anne who made sure that her cousin would become her husband’s new flame. Anne was once said to childed Mary “for writing ‘ydill poesies’ in her prayerbook”[11]
Elizabeth (Bess) Holland, who was Anne’s uncle, Duke of Norfolk’s mistress. Anne Boleyn took Bess probably as a favour to her uncle.
Elizabeth Howard, Duchess of Norfolk, wife of Duke of Norfolk, and thus Anne’s aunt. She was the eldest daughter of Duke of Buckingham who was executed in 1521. Elizabeth disliked her royal nice and she staunchly supported Catherine of Aragon. In 1531 the Duchess was banished from court because she was too friendly with former Queen. Elizabeth’s marriage to Duke of Norfolk was unhappy in the later days, although they had four children togeather. It was the Duke’s affair with Bess Holland that caused Elizabeth grief and shame. She called Bess “a churl’s daughter who was but a washer in my nursery for eight years” – indeed, Bess was Elizabeth Howard’s laundress. Anne Boleyn secured Bess Holland a place in her household, and this made Duchess angry with Anne. She did not made an appearance on Anne Boleyn’s coronation in June 1533, however she was present at Princess Elizabeth’s christening in September that year and stood as one of two godmothers. Anne managed to win Elizabeth’s favour by arranging brilliant matches for her children.
Margery Horsman who was, according to Eric Ives’s one of Anne Boleyn’s main accusers. Alison Weir states that ;
”However, on 3 of May, Anne’s chamberlain, Sir Edward Baynton, would reveal in a letter that he had not managed to extract any information from Mrs Horsman, who was behaving ‘strangely’ towards him, probably (he thought) because she was a friend of Anne’s; and furthermore, she was clearly too important to be a mere maid-of-honour, so it is unlikely, on both counts that she had been one of the first witnesses.”[12]
Nan Cobham
Alison Weir states that ;
”The first accuser of the Queen was ‘the Lady Worcester, and Nan Cobham, with one maid more, but the Lady Worcester was the first ground”[13]
‘Nan Cobham’ has never been identified. It is unlikely that – if she was Anne Bray, Baroness of Cobham, she was reffred to as ‘Nan Cobham’. Perhaps – like prof. Retha Warnicke suggests, she could be Anne’s midwife, because she was reffered to as ‘Nan’.

Margaret Wyatt
Elizabeth (née Browne) Somerset, countess of Worcester, who was described as Anne Boleyn’s ‘first accuser’. She was daughter of Sir Anthony Browne, a trusted courtier at the court of Henry VIII. Elizabeth later married Henry Somerset, 2nd earl of Worcester. She was said to be Henry VIII’s mistress. When Elizabeth was reprimended by her brother for her immoral behaviour she replied that she was ‘no worse than the Queen’, but this situation was only descibed in Lancelot de Carles’ poem, and thus is not a reliable source. However every evidence taht exists today indicates that Countess of Worcester was indeed her royal mistresses’ first accuser. Unfortunately, Anne Boleyn was unaware of Elizabeth’s true intentions – she probably considered her a friend, because while she was imprisoned she claimed that Elizabeth’s baby did not ‘stir in her womb’ because of sorrow Countess has suffered at Anne’s misfortunes.
Jane Seymour, who was a former lady-in-waiting to Catherine of Aragon and shared her Catholic beliefs. Jane captured Henry VIII’s attention at the end of 1535, and soon it was obvious for everyone that she is the candidate for his next wife. It was noted that when Anne Boleyn saw Jane at Henry’s knees, she later miscarried a child. There are also some accounts of clash between Queen Anne Boleyn and Jane Seymour – once Anne saw that Jane received a locket containing Henry’s image, she pulled it from Jane’s neck and hurt her own finger. Henry VIII married Jane Seymour only 11 days after Anne’s execution, but they were not married for long because Jane died in 1537, after giving birth to healthy baby boy, who would later become young king Edward VI.
Margaret Wyatt ; was a sister of poet Thomas Wyatt, and favourite of Queen Anne Boleyn. She was close friend to Anne, and the tradition says that she accompanied her royal mistress during execution and even received the last gift of a prayer book from her. Anne had written a short farewell to Margaret inside the prayer book:
“Remember me when you do pray, that hope doth lead from day to day.”
[1] Eric Ives, The Life and Death of Anne Boleyn, p. 164
[2] Joanna Denny, Anne Boleyn: A New Life of England’s Tragic Queen
[3] Eric Ives, The Life and Death of Anne Boleyn, p. 211
[4] Alison Weir, The Lady in the Tower, p. 192
[5] Eric Ives, The Life and Death of Anne Boleyn, p. 211
[6] Joanna Denny, Anne Boleyn: A New Life of England’s Tragic Queen, p. 209
[7] IBID
[8] IBID
[9] IBID
[10] Eric Ives, The Life and Death of Anne Boleyn, p. 158
[12] Alison Weir, The Lady in the Tower, p. 96
[13] IBID, p. 94
Bardzo ciekawy artykuł! Dowiedziałam się z niego mnóstwo ciekawych rzeczy. Bardzo dziękuje.
Dziękuję
nice . wonderful article
Bardzo dziękuję
Skąd bierzesz wszystkie te informacje, szczegóły? fascynujące
Książki, materiały źródłowe, kroniki, itp.