Jeden z rzadko spotykanych portretów Anny Boleyn ; autor nieznany

W poprzednich artykułach skupiłam się na samym upadku Anny Boleyn ; opisałam wydarzenia na krótko przed jej aresztowaniem, aż do dnia jej egzekucji. Dzisiaj, skupię się na pytaniu które nurtuje wielu historyków, choć większość z nich jest zgodna – czy Anna Boleyn była winną zarzucanych jej zbrodni?

Zarzuty przeciwko Annie Boleyn były same w sobie czymś odrażającym i skandalicznym – cudzołóstwo z czterema mężczyznami, kazirodztwo z własnym bratem, paranie się czarami oraz planowanie śmierci Henryka VIII. Jednak jakkolwiek skandaliczne były to zarzuty, Anna nie była pierwszą (ani nie ostatnią jak się później okazało) Królową oskarżaną o tego typu zbrodnie. Alison Weir podaje przykłady kilku królowych ; Izabela d’Angouleme której kochankowie z rozkazu jej męża Króla Jana zostali zawieszeni nad jej łożem, Izabela Francuska zwana też ‘Wilczycą z Francji’ która zdradzała swojego męża, Króla Edwarda II który był  homoseksualistą, Joanna z Navarry która z powodu bezpodstawnych oskarżeń o czary została uwięziona na trzy lata ; Eleonora Cobham Księżna Gloucester używała czarów aby przewidzieć śmierć Henryka VI ale nie została skazana na śmierć lecz dożywotnie więzienie. Jeżeli chodzi o spiskowanie śmierci monarchy, Królowe które posunęły się do takich czynów to sławna Eleonora Akwitańska która  w wyniku podjudzania swych synów przeciwko mężowi Królowi Henrykowi II, była przetrzymywana przez 16 lat w areszcie domowym ; oraz Matylda Flandryjska która poparła swego syna buntującego się przeciwko swemu ojcu Wilhelmowi Zdobywcy. Żadnej z tych wysoko urodzonych kobiet nie spotkała kara śmierci, więc być może ani Anna ani dworzanie, nie spodziewali się że dojdzie do egzekucji.

Według oficjalnego aktu oskarżenia, Anna Boleyn obcowała cieleśnie z mężczyznami w następujące dni w ciągu trzech lat. Eric Ives podaje że ‘połowę tych zarzutów z łatwością da się obalić’. Co zaskakujące, w trzynastu przypadkach, Anna Boleyn była w zupełnie innych miejscach niż jej kochankowie. Prześledźmy ;

- 6 października 1533 namawianie Sir Henryka Norrisa do cudzołóstwa, oraz  popełnienie cudzołóstwa 12 października tego samego roku w Westminster : Alison Weir słusznie zauważa, że w tym czasie Anna Boleyn była zaledwie miesiąc po narodzinach księżniczki Elżbiety i ciągle przebywała w odosobnieniu wraz z innymi kobietami. Zwykle po upływie 40 dni od porodu, kobieta przechodziła kościelny rytuał oczyszczania (według Biblii kobieta po narodzinach była nieczysta i musiała udac się do świątyni w celu rytualnego oczyszczenia). Anna Boleyn w chwili popełnienia rzekomego cudzołóstwa była jeszcze formalnie ‘nieczysta’. Dodatkowo, dwór przebywał wtedy w Greenwich.

- 16 i 27 listopada 1533 (Greenwich) oraz 3 i 8 grudnia 1533 (Westminster i Hampton Court); cudzołóstwo z Williamem Breretonem w Greenwich ; w grudniu 1533 Anna Boleyn spodziewała się swojego drugiego dziecka i jak podaje Alison Weir, cierpiała na typowe przypadłości dla wczesnej ciąży ; zmęczenie oraz problemy ze snem. Nie wdaję się tutaj w polemikę na temat seksualnego apetytu Anny ; każda kobieta w ciąży ma inne potrzeby czy przypadłości ; jednak biorąc pod uwagę że pozycja Anny Boleyn w oczach Henryka VIII i dworzan była w dużej mierze uzależniona od tego czy uda jej się wydać na świat męskiego potomka ; wydaje mi się niemożliwe aby ryzykowała w ten sposób. Dodatkowo, jest udokumentowane że 8 grudnia 1533 r. dwór przebywał w Greenwich.

- 12 kwietnia 1534 ; zachęcanie Marka Smeatona, Westminster ; 8 i 20 maja cudzołóstwo ze Smeatonem, Westminster ;

- 8 i 20 maja 1534 , 6 i 20 czerwca ; cudzołóstwo z Franciszkiem Westonem w Westminster  ; udokumentowane jest że pod koniec 1533 r. (prawdopodobnie w grudniu było to oczywiste) że Anna Boleyn spodziewała się drugiego dziecka ; do poronienia lub narodzin martwego chłopca doszło latem 1534 r. a więc w chwili popełnianych ‘zbrodni’ Królowa była w ciąży.

- 26 kwietnia 1535 r. – cudzołóstwo z Markiem Smeatonem w Westminster

- 31 października 1535 r. – Anna Boleyn i jej wspólnicy planują zamach na Króla

- 2 i 5 listopada 1535 r. oraz 22 i 29 grudnia 1535 r. – kazirodztwo z Jerzym Boleyn’em w Westminster i Eltham

- 27 listopada 1535 r. – Anna Boleyn obdarowuje swoich kochanków prezentami

- 8 stycznia 1536 r. – planowanie zamachu na Króla ; Anna Boleyn była wtedy w Eltham Palace

Z zarzutów postawionych Annie wynika, że w większości przypadków popełnienie czynów o które była oskarżona było po prostu niewykonalne. Dlaczego więc osoby które fabrykowały zarzuty, nie postarały się aby wszystkie szczegóły do siebie pasowały? Alison Weir tłumaczy to faktem że oskarżenie zostało napisane w wielkim pośpiechu.

Dobrze,ale przyjmijmy że Anna Boleyn jednak była winna. Tak twierdzi profesor G.W.Bernard w swojej j książce ‘Fatal Attractions’ w której wyraża swoją opinię iż ;

‘moim przeczuciem jest iż Anna Boleyn popełniła cudzołóstwo z Norrisem, Smeaton, być może także z Westonem’.

Profesor Bernard opiera swoje przeczucie w największym stopniu na wierszu o Annie napisanym przez  Lancelota de Carles, w czerwcu 1536 r. czyli już po egzekucji Anny Boleyn.

W jednym z wywiadów, profesor Bernard powiedział iż w przypadku gdy Krolowa została oskarżona o cudzołóstwo, przesłuchiwane były jej damy dworu, co stało się w przypadku Anny. Jednak żadna z dam dworu nie została oskarżona o współudział w cudzołóstwie, przez co żadna nie została skazana na śmierć. Kilka lat później, gdy o cudzołóstwo została oskarżona piąta żona Henryka VIII (jedyna różnica pomiędzy Anną a Katarzyną to ta, że Katarzyna miała kochanka), Katarzyna Howard, jej dama dworu Lady Rochford, została oskarżona o pomoc i została ścięta. Według prof. Bernarda, damy dworu Anny ktore wiedziały o jej cudzołóstwie, nie zostały oskarżone ani ścięte tylko dlatego że dostarczyły obciążające królową zeznanie i na tej podstawie uszły z życiem. Wydaje się to jednak dość niedorzeczne w świetle postępowania Henryka VIII w stosunku do Katarzyny Howard oskarżonej o to samo co Anna ; Lady Rochford również zeznawała przeciwko swej pani a mimo to została skazana na śmierć za współudział.

Warto zaznaczyć, że Królowej na każdym kroku towarzyszyły jej damy ; czy to spała, jadła, kąpała się lub spacerowała ; zawsze otoczona była służącymi gotowymi spełnić każdy rozkaz. Dlatego też dość ciężko byłoby Annie Boleyn samej organizowac potajemne schadzki z kochankami, bez wiedzy swych dam. Alison Weir słusznie zauważa ;

‘Annie byłoby ciężko zatuszować jeden niemoralny romans, ale zatuszowanie pięciu byłoby niewykonalne’.

Znowu odniosę się do cudzołóstwa Królowej Katarzyny Howard – młodej Katarzynie w organizowaniu potajemnych spotkan z jej kochankiem Tomasz Culpeperem pomagala Lady Rochford. Nie było to łatwe zadanie, gdyż trzeba było uważnie dobierać godziny kiedy Król nie mógł nakryć swej żony na zdradzie ; dodatkowo trzeba było także uważać aby zbyt wiele niepowołanych osób nie dowiedziało się o romansie. Tak więc z całą pewnością Anna Boleyn nie mogłaby sama organizować spotkań z domniemanymi kochankami.

Zadziwiający jest też fakt, że sprawa cudzołóstwa Anny Boleyn wyszła na jaw z dnia na dzień ; według mnie, gdyby Królowa zachowywała się wyzywająco w stosunku do innych dworzan, szybko pojawiłyby się plotki już wcześniej, podczas gdy nikt nigdy nie kwestionował wierności Anny względem Henryka VIII.

A co na temat swych win miała do powieddzena sama Anna? Ani podczas procesu, spowiedzi czy też swej ostatniej przemowy nie przyznała się do winy. Profesor Bernard sugeruje że Anna Boleyn do konca wierzyła że jeżeli nie przyzna się do winy, Henryk wyśle ją do zakonu. Dość odważna hipoteza. Jednak musimy rozważyć po raz kolejny realia w jakich żyła Anna ; religia odgrywała ważną, jeżeli nie najważniejszą rolę w życiu człowieka. Sama Anna swoim życiem pokazała że jest religijna. Czy ryzykowałaby wieczne potępienie? Gdyby była winna, z pewnością przyznałaby to gdyż w chwili śmierci chciałaby mieć czyste sumienie. Na wieść o tym iż Smeaton przyznał się do winy, Anna Boleyn powiedziała ‘że umrze on winny przed Bogiem’ co oznaczało że Anna wiedziała że muzyk skłamał.

Kolejną zaskakującą sprawą jest fakt, że gdy Anna Boleyn przebywała w areszcie, Tomasz Cromwell nakazał Zarządcy Tower, Williamowi Kingstonowi, aby raportował mu wszystko co Królowa robi oraz mówi. Kingston zachował się zgodnie z poleceniem i pisał Cromwellowi listy ze sprawozdaniem ; część z nich spłonęła w XVII stuleciu. Co więcej, jako damy towarzyszące Annie Boleyn zostały wybrane kobiety, za którymi Królowa nigdy nie przepadała ; m.in. Lady Anna Shelton, matka Madge Shelton. Wśród służących znalazła się także żona Williama Kingstona. Królowa nie mogła rozmawiać z innymi bez obecności Lady Kingston. Wyraźnie widać, że Cromwell bał się czegoś, lub skrupulatnie szukał kolejnych ‘dowodów’ przeciwko Annie Boleyn.

Anna Boleyn była oskarżona także o planowanie wraz ze swymi kochankami zamachu na Króla. Według oskarżeń, chciała poslubić jednego z nich (prawdopdobnie Norris’a), aby wraz z nim rządzićw  imieniu księżniczki Elżbiety. Alison Weir zauważa, że do tego spiskowania doszło jeszcze przed śmiercią (31 października 1535) oraz w dzień po  śmierci Katarzyny Aragońskiej (8 stycznia 1536). Pytanie brzmi ; jaką korzyść Annie Boleyn mogłaby przynieść śmierć Henryka VIII? Gdy jeszcze Katarzyna Aragońska żyła, śmierć Henryka mogłaby wywołać bunt, powrót Katarzyny oraz wyniesienie na tron wzgardzonej Marii Tudor ; los Anny byłby bardzo niepewny, być może zostałaby skazana na śmierć. Dopóki Henryk VIII żył, Anna Boleyn była bezpieczna ; to dlatego była tak zazdrosna o jego romanse z innymi kobietami – dopóki to ona była tą jedyną w jego życiu, była bezpieczna. Śmierć Henryka mogłaby doprowadzić do buntu, walk o tron, a nawet wojny która w pamięci Anglików była świeżym wspomnieniem. Jako inteligentna i politycznie świadoma, Anna Boleyn na pewno zdawała sobie z tego sprawę, dlatego planowanie śmierci Króla wydaje się być niedorzeczne i zupełnie pozbawione sensu.

Ciekawe jest również to że Anna Boleyn oraz jej domniemani kochankowie, nie zostali formalnie zaznajomieni z zarzutami. W dniu aresztowania Królowa wiedziała tylko tyle że jest oskarżona o cudzołóstwo z Sir Henrykiem Norrisem, Markiem Smeaton’em oraz trzecim mężczyzną którego tożsamości nie wyjawiono. Dopiero podczas pobytu w więzieniu Anna dowiedziała się że także jej brat jest oskarżony.

W dniu egzekucji Tomasz Cromwell nakazał oczyścić Tower of London z cudzoziemnców ; prawdopodobnie w obawie iż Anna Boleyn w ostatniej przemowie wystąpi przeciwko Królowi i zechce demonstrować swą niewinność. Na egzekucji było obecnych około tysiąca ludzi. Zaskakuje też fakt, iż po śmierci Anny Boleyn, Cromwell nakazał aresztować sługę Sir Henryka Norrisa. Czyżby Cromwell próbował usiszyć człowieka który wierzył w niewinność swego pana?

Podsumowując, uważam że Anna Boleyn była niewinna. Utrzymanie w tajemnicy pięciu romansów w przypadku Królowej było niemożliwe, a planowanie śmierci Henryka VIII było wręcz bezmyślne i niebezpieczne dla Anny Boleyn. Królowa była osobą która miała swoich wrogów na dworze, dodatkowo nie była zbyt popularna wśród ludności angielskiej. Anna Boleyn co prawda była wybuchowa i czasami lekkomyślna, jednak moim zdaniem nie ryzykowałaby wszystkiego takim zachowaniem.

A Wy, co sądzicie na ten temat?