Archive for » November, 2010 «

Anna Boleyn i jej wpływ na Elżbietę Tudor : Część II

Anna Boleyn i jej wpływ na Elżbietę Tudor :

Część II : Maria i Elżbieta

Maria Tudor

Po rozprawieniu się z samozwańczą królową, Joanną Grey, na tron Anglii wstapiła córka Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej – Maria Tudor.  Maria prawdopodobnie nigdy nie przypuszczała, że zostanie Królową, jednak po śmierci jej brata Edwarda ten stan się zmienił. Maria, 37-o letnia wówczas, pragnęła przywrócić Anglię na łono Kościoła Katolickiego. Podczas tryumfalnego wjazdu do Londynu, z Elżbietą u boku, Maria wiedziała, że Anglia należy teraz do niej. Ludzie łaskawie powitali córkę Henryka VIII, ktora zawsze cieszyła się ogromną popularnością. Nikt jednak nie przewidzial,że rządy Marii przejdą do historii jako jeden z najbardziej ponurych okresów w historii Anglii, a sama Maria będzie określana mianem ‘Krwawej’.

Jak już wspomniałam w poprzednim artykule z tej serii, Maria Tudor miala bardzo dobre stosunki z Elżbietą, gdy ta była jeszcze dzieckiem. Chociaż ich relacje nie zawsze wyglądały dobrze – kiedy Elżbieta urodziła się w 1533 roku, Maria miała 17 lat i obwiniała Annę Boleyn za niedolę jej i jej matki, Katarzyny Aragońskiej. To własnie Elżbieta zajęła miejsce Marii w sercu Henryka VIII, oraz w akcie sukcesyjnym i to Elżbieta była księżniczką a Maria bękartem. Nastoletnia wówczas Maria została zmuszona do zamieszkania na dworze przyrodniej siostry w Hatfield, gdzie miała jej służyć. Prawdopodobnie czuła niechęć do noworodka, który zajął jej miejsce na dworze. Maria nienawidziała matki Elżbiety, Anny Boleyn, obwiniając ją o rozpad małżeństwa jej rodzicow oraz oddzielenie Anglii od Kościoła Katolickiego. Relacje córki Henryka i jego drugiej żony nie należały do udanych – pomimo prób pojednania ze strony Anny, Maria zawsze odrzucała jej propozycję. Nigdy nie chciala uznać Anny jako prawowitej żony Henryka VIII. Niechęć ta prawodpodobnie przeszła również na Elżbietę. Wszystko zmieniło się gdy Anna Boleyn została ścięta w maju 1536 roku. Wtedy Maria otoczyła Elżbietę troską i opieką, prawdopodobnie współczując jej sytuacji – śmierci matki oraz uznania za bękarta. Maria prawdopodobnie dostrzegła,że Elżbieta jest słodkim dzieckiem, dlatego ich relacje układały się bardzo dobrze. Do czasu.

Po wstąpieniu na tron, stosunek Marii do Elżbiety diametralnie się zmienił. Maria byla zagorzałą katoliczką, podczas gdy Elżbieta była wychowana w protestanckiej wierze. Maria próbowała zmusić Elżbietę aby ta uczęszczała na msze katolickie, jednak Elżbieta nie pojawiła się na żadnej z nich. Wiedząc, w jakim niebezpieczeństwie się znalazla, Elżbieta prosiła siostrę podczas prywatnej audiencji, aby pomogła jej zrozumieć doktryny katolickiej wiary, oraz wybaczyć jej nieobecność na mszach.

Niestety, Maria Tudor nie zamierzała pozwolić siostrze na samowolę. Prawdopodobnie widziała w Elżbiecie cechy Anny Boleyn – nie tylko ficzyne podobieństwo, ale także i charakter. Chociaż Elżbieta robila wszystko aby przypodobać się siostrze, wiedziała, że musi zachować szczególną ostrożność i nie powiedzieć czegoś, co by ją rozgniewało.

Powstanie przeciwko Marii Tudor

W 1554 roku wybuchło powstanie przeciwko Marii Tudor. Liderem tego zrywu był Tomasz Wyatt Młodszy, syn poety Tomasza Wyatta. Powstanie zostało wymierzone przede wszystkim przeciwko małżeństu Marii Tudor i hiszpanskiego Filipa II. Nie wiemy czy Elżbieta wogole była zamieszana w sprawy związane z powstaniem, ale dla jej przeciwników na dworze było oczywiste, że to dobry powód aby pozbyć się potencjalnej kandydatki na królową. Elżbieta została wezwana na dwór i przesłuchana. Kolejny raz dała o sobie znać inteligencja 21-letniej dziewczyny. Niestety, Elżbieta została poinformowana, iż wkrótce zostanie wysłana do Twierdzy Tower. W tych ciężkich chwilach, Elżbieta prawdopodobnie wspomninała swoją matkę – niewinnie oskarżoną o zdradę stanu, która również została osadzona w Tower oczekując na egzekucję. Elżbieta musiała bać się, że jej dni sa policzone. Maria Tudor miała powody aby pozbyć się Elżbiety tak samo jak Henryk VIII miał powody aby pozbyć się Anny Boleyn. Dzień przed aresztowaniem, Elżbieta napisała list do Marii, w którym wyznała swoją niewinność i błagała o łaskę.

Powstanie Wyatta zakończyło się egzekucjami wielu którzy brali w nim udział. Jednak Wyatt podczas przesłuchań nigdy nie wspomniał o Elżbiecie – dlatego też nie istniał żaden dowód który mógłby skazać młodą Elżbietę na smierć.

19 maja 1554 roku – dokładnie 18 lat po śmierci Anny Boleyn, jej córka Elżbieta została zwolniona z więzienia i osadzona w areszcie domowym. Musiała czuć ulgę, że nie zostanie ścięta, jednak wiedziała że jej życie ciągle jest w niebezpieczeństwie.

Maria Tudor była dosłownie o krok od wydania pozwolenia na egzekucję swojej przyrodniej siostry. Co ją powstrzymało? Być może nie mogła przekonać samej siebie aby zabić Elżbietę, gdyż podświadomie wiedziala że jest niewinna? A może ciągle ją kochała? Niewątpliwie Maria Tudor przelała na Elżbietę swoją nienawiść do jej matki oraz protestantów. Dla Marii to właśnie Anna Boleyn byla powodem wszystkich jej nieszczęść.

Pod koniec życia Marii nastąpiła nieznaczna poprawa stosunków pomiędzy siostrami, jednak nie na dlugo – wkrótce Maria znów zaczęła złościć się na Elżbietę. Po kolejnej ciąży urojonej, Maria Tudor nie miała już złudzeń – wiedziała że nie urodzi dziecka, które odziedziczy po niej tron i utrzyma Anglię w wierze katolickiej. Według Aktu Sukcesyjnego z 1553 roku to właśnie Elżbieta, córka Anny Boleyn, miała zostać Królową. Maria Tudor czuła zbliżającą się śmierć i wiedziała, że musi wskazać następcę tronu. Niechętnie, Maria wskazała Elżbietę, córkę znienawidzonej Anny. Tydzień później ‘Krwawa Maria’ zmarła.

17 listopada 1558 roku, Elżbieta Tudor została ogłoszona Królową Anglii. To właśnie córka, której narodzinmi był rozczarowany Henryk VIII, stała się najwybitniejszą władczynią Anglii, znaną jako ‘Królowa Dziewica’ oraz ‘Dobra Królowa Bess’. Czy jako Królowa, Elżbieta Tudor kiedykolwiek wspomniała o swojej matce? Czy próbowała dowiedzieć się o niej więcej? Na te pytania odpowiem w kolejnym artykule.

Category: Artykuły  One Comment
Anna Boleyn i jej wpływ na Elżbietę Tudor : Część I

7 września 1533 roku na świat przyszła  córka Henryka VIII i Anny Boleyn. Niestety, zamiast cieszyć się zdrowym dzieckiem, Henryk VIII był rozczarowany . Dlaczego?

Henryk VIII zakochał się w Annie Boleyn około 1526 roku, jednak nie mógł jej poślubić gdyż miał żonę – Katarzynę Aragońską. Anna odmówiła pozostania królewską nałożnicą, co sprawiło że zainteresowanie Króla jej osobą wzorosło jeszcze bardziej. Wkrótce Henryk VIII rozpoczął starania o rozwód z pierwszą żoną aby móc poślubić Annę. Katarzyna Aragońska, zanim wyszła za Henryka VIII, była żoną jego brata Artura. Według Biblii, mężczyzna który poślubi wdowę po bracie, będzie bezdzietny. Przez całe życie Henryk VIII pragnął mieć syna, który odziedziczyłby po nim tron. Pomimo iż Katarzyna Aragońska była w ciąży 6 razy, nie urodziła chłopca który przeżyłby dzieci nstwo. Urodziła córkę, Marię, w 1516 roku, jednak Henryk wiedział, że kobieta nie może zasiąść na angielskim tronie. W 1526 roku Katarzyna Aragońska miała 41 lat, a jej szanse na urodzenie dziecka w tym wieku były znikome. Anna Boleyn natomiast miała 26 lat, a więc była młoda i podsycała pragnienie Króla na męskiego potomka.

Ponad 6 lat Henryk VIII czekał aż jego małżeństwo z Katarzyną Aragońską się zakończy. Jednak papież nie zamierzał zezwolić na rozwód, dlatego też Henryk VIII ogłosił się Głową Kościoła w Anglii, zerwał z Rzymem, unieważnił małżeństwo z Katarzyną i poślubił Annę.

Podczas koronacji na Królową Anglii 1 czerwca 1533 roku, Anna Boleyn spodziewała się dziecka. Król Henryk VIII był przekonany, że po tylu latach od wstąpienia na tron (w 1509 r.) jeo marzenia o męskim potomku się urzeczywistnią.  Przygotowania do uroczystości na cześć narodzin Księcia były już zaplanowane – bale, parady, turnieje, msze dziękczynne.  Wszystko wskazywało na to, że Król Henryk VIII będzie wkrótce świętował narodziny syna – nawet astrolog przepowiedział iż Królowa Anna nosi w sobie męskiego dziedzica korony.

Jednak 7 września 1533 roku to nie chłopiec przyszedł na świat, lecz dziewczynka. Henryk VIII nie potrafił ukryć swojego rozczarowania – prawopodobnie nie był psychicznie przygotowany na narodziny kolejnej córki. Dziewczynka otrzymała imię po ukochanej matce Henryka VIII – Elżbicie York, ale również po matce Anny – Elżbiecie Howard. Pomimo rozczarowania, Henryk VIII cieszył się narodzinami dziecka – pierwszego z Anną Boleyn, dla której poświęcił całe królestwo. W liście ogłaszającym narodziny Elżbiety, musiano zamienić słowo ‘prince’ (książę) na ‘princeS’ (księżniczka) ciasno dodając ostatnią literę. Odwołano turniej na cześć księcia – według tradycji narodzinom chłopca towarzyszyło więcej uroczystych wydarzeń.  Jednak Henryk VIII nie tracił nadziei – jeżeli Elżbieta urodziła się zdrowa, to zapewne wkrótce Anna Boleyn urodzi zdrowego chłopca. Niestety, tak się nie stało.

Niestety, pomimo iż Elżbieta urodziła się jako księżniczka, jej życie szybko uległo zmianie. W maju 1536 r. jej matka Anna Boleyn została ścięta za cudzołóstwo, kazirodztwo oraz zdardę stanu. Elżbieta miała zaledwie 2 lata i 8 miesięcy. Pozabawiona matki w tak młodym wieku, zdana na łaskę i niełaskę ojca, Elżbieta nie wiedziała, że za kilka lat to właśnie ona zostanie Królową Anglii, panująca ponad 40 lat. Za jej panowania Anglia była określana ‘Złotym Światem’.

Wczesne dzieciństwo

Elżbieta Tudor

Ciężko jest określić, czy Elżbieta pamiętała jakiekolwiek chwile spędzone z Anną Boleyn. Prawdopodobnie miała jakiś mglisty obraz matki, ale nie mogła pamiętać zbyt wiele, z uwagi na jej młody wiek. Dzisiaj, kiedy rodzi się dziecko, obowiązek opieki na nim spada na matkę, która poświęca swoją energię i czas na wychowanie maleństwa. Tak było w niższych wartwach społecznych rownież w czasach Tudorów, ale Królowa która urodziła dziecko, nie sprawowała pełnej opieki nad nim. Głównym obowiązkiem Królowej było rodzenie dzieci, a nie opieka nad nimi, dlatego też po narodzinach, królewskie dziecko trafiało do własnego dworu gdzie miało służbę oraz cały sztab kobiet dbających o jego rozwój. Tak samo stało się z Elżbietą – 10 grudnia 1533 r.  otrzymała ona własny dwór oraz wykwalifikowaną służbę na czele której stała Lady Margaret Bryan. Malutka Elżbieta otrzymała także mamkę której zadaniem było karmić księżniczkę.

Pomimo iż Anna Boleyn została pozbawiona możliwości uczestniczenia w pierwszych miesiącach życia dziecka, wszystko wskazuje na to, iż była silnie związana z córką. Według niektórych doniesień, Królowa chciała przystawić Elżbietę do piersi i ją nakarmic, ale Henryk VIII kategorycznie tego odmówił, argumentując iż królowa nie może karmić piersią dziecka, ‘zwłaszcza iż jest to dziewczynka’.  Nie wiadomo, czy ta sytuacja wydarzyła się naprawdę, ale jeżeli tak – to Anna Boleyn była czułą matką pragnąc nawiązać kontakt ze swoim nowonarodoznym dzieckiem.

Zapewne wszyscy dobrze pamiętamy wzruszającą scenę z serialu ‘Dynastia Tudorów’ kiedy Anna Boleyn błaga Henryka VIII aby ją wysluchał, trzymając na rękach malutką Elżbietę. Okazuje się, że ta scena nie była tylko i wyłącznie wymysłem reżysera – wydarzyła się naprawdę.  Relację z tego smutnego wydarzenia zdał Królowej Elżbicie Alexander Aless :

‘ Nigdy nie zapomnę mego smutku gdy ujrzałem szanowną Królową, twą religijną matkę, trzymającą cię o pani na rękach, gdy wciąż byłaś małym dzieckiem, błagającą twego ojca, szanownego Króla na zamku w Greenwich, gdy wyglądał z okna na podwórze. Nie zrozumiałem dokładnie rozmowy, ale po twarzach i gestach widziałem, iż Król był zły, ale skrywał swą złość nadzwyczaj dobrze’.

Sytuacja ta miała miejsce w kwietniu 1536 roku, około miesiąc przed egzekucją Anny Boleyn. Być może Anna pragnęła porozmawiać z Królem, do którego zaczęły docierać niepokojące nowiny, i uznała,że gdy pojawi się z Elżbietą, Król ją wysłucha. Czy Elżbieta pamiętała tę sytuację? Jak wpłynęła ona na postrzeganie obojga rodziców?

Po egzekucji Anny Boleyn

Anna Boleyn przed egzeucją, Edouard Cibot, 1835

Zarzuty na podstawie których Anna Boleyn i pięciu innych mężczyzn (w tym jej brat, Jerzy) zostali skazani na śmierć, są sfałszowane. O Annie można powiedzieć wszystko – była ambitna, wybuchowa, temperamentna – ale była zbyt inteligentna by wdać się w romans. Wiedziała, że dopóki nie urodzi upragnionego syna, jej pozycja u boku Króla jest krucha. Niestety, nie udało się Annie spełnić największego marzenia Henryka, i to właśnie dlatego opętany chęcią posiadania syna Król pozbył się swojej drugiej żony. Egzekucja odbyła się 19 maja 1536 roku. W przemowie którą wygłosiła przed śmiercią, Anna Boleyn wykazała się taktem i troską o swoją córkę, która została uznana za bękarta. Słowem nie wspomniała o przyczynie śmierci – zdradzie Króla – ale wezwała wszystkich zebranych aby ‘modlili się za niego aby długo rządził’ gdyż jest ‘najlepszym władcą pod słońcem, który zawsze traktował ją tak dobrze’. Anna zdawała sobie sprawę, że jeżeli powie coś co rozgniewa Henryka, nie zawaha się on skrzywidzić jej rodzinę, a może nawet samą Elżbietę. Dlatego też w swojej ostatniej przemowie, Anna Boleyn rozważnie dobrała słowa.

Po śmierci matki rozpoczęły się ciężkie czasy dla niespełna trzyletniej Elżbiety. Małżeństwo jej rodziców zostało unieważnione, a ona sama uznana za bękarta. Już nie była księżniczką, kochaną i podziwianą, która miała w przyszłości objąć tron po ojcu. Teraz była kolejnym nieślubnym dzieckiem Henryka VIII, której matka zmarła jako zdrajczyni i ‘wielka nierządnica’.  Henryk VIII ożenił się zaledwie po jedenastu dniach od śmierci Anny.

Henryk VIII nie chciał widzieć Elżbiety przez pewien czas, aby ta mała dziewczynka nie przypominała mu o tym co zrobił jej matce. Kiedy Elżbieta wyrosła ze swoich ubrań, Lady Bryan nie miała za co kupić jej noiwych, a więc napisała list do Cromwella. Henryk jednak nie zamierzał pomóc córce – ‘czyż nie jest ona córką zdrajcy Henryka Norrisa, a jej matka to wielka nierządnica?’ pytał ironicznie.

Sytuacja zmieniła się w październiku 1537 roku, kiedy trzecia żona Henryka VIII, Joanna Seymour, urodziła zdrowego chłopca.  Henryk VIII miał swojego upragnionego męskiego potomka i to właśnie ten fakt skłonił go do pojednania się z Elżbietą. Czteroletnia Elżbieta uczestniczyła w chrzcinach nowonarodzonego brata, co wskazywało iż Henryk VIII akcpetował ją jako swoją córkę, choć wciąż nieślubną.

W 1543 roku, Henryk VIII ożenił się po raz szósty – z wdową Katarzyną Parr. To własnie ostatnia żona monarchy odniosła sukces w pojednaniu całej rodziny. Dzięki Katarzynie, Henryk VIII zbliżył się do swoich dzieci – Marii, Elżbiety i Edwarda. Katarzyna Parr w dużej mierze była podobna do Anny Boleyn – była inteligentna, oczytana i dążyła ku reformom w kościele. Elżbieta bardzo lubiła swoją macochę i być może traktowała ją jak matkę której nigdy nie miała.

Pomimo iż Henryk VIII był odpowiedzialny za upadek Anny Boleyn, Elżbieta szanowała ojca, traktując go niczym swojego idola. Zawsze pragnęła się mu przypodobać, z czego Henryk zdawał sobie sprawę. Elżbieta była  podobna do matki – miała ciemne oczy, owalną twarz, była szczupła i miała piękne dłonie, z których była tak dumna. Henryk VIII był wyraźnie dumny z Elżbiety która – pomimo podobieństwa do matki – była również bardzo podobna do niego samego (bardziej niż Maria) – miała rude włosy i  długi nos. Ponadto odzwierciedlała cechy obojga rodziców – inteligencję, zapał do nauki, zamiłowanie do sztuki i tańca oraz temperament. W 1543 roku, Henryk VIII ostatceznie pojednał się ze swoją przeszłością i przywrócił obie córki do linii sukcesyjnej.

Po śmierci Henryka VIII

W 1547 roku Henryk VIII zmarł, pozostawiając swego dziewięcioletniego syna Edwarda jako następcę.  Edward sprawował rządy pod czujnym okiem swego wuja, Lorda Protektora Edwarda Seymoura. Elżbieta natomiast mieszkała wraz z Katarzyną Parr i Tomaszem Seymourem, którzy pobrali się zaledwie pół roku po śmierci Króla. To właśnie w domu Katarzyny Parr, czternastoletnia Elżbieta przeżyła stresujące chwile. Tomasz Seymour miał zwyczaj odwiedzać pokoj Elżbiety wcześnie rano, kiedy dziewzyna jeszcze spała, oraz ‘klepać ją po pośladkach’. Aby uniknąć niezręcznej sytuacji, Elżbieta wielokrotnie wstawała rano i ubierala się aby Seymour nie zastał jej w łóżku. Jakie zamiary miał czterdziestoletni wówczas Seymour wobec czternastoletniej Elżbiety? Czy pragnął się z nią ożenić, czy też po prostu dziewczyna wpadła mu w oko? Tego nie wiemy. Nie wiemy również, czy Seymour wykorzystywał Elżbietę seksualnie. Wiemy natomiast jak zareagowała Katarzyna Parr – początkowo nie traktowała zainteresowania męza Elżbietą jako czegoś niestosownego – przy jednej okazji nawet podczas ‘zabawy w ogrodzie’ Katarzyna przytrzymała Elżbietę podczas gdy Seymour rozcinał jej suknię na kawałki. Jednak już wkrótce Katarzyna zdała sobie sprawę, że dzieje się coś złego – nakryła Tomasza i Elżbietę w objęciach, i to skłoniło ją do działania.  Katarzyna Parr nie czekała dlużej – w maju 1548 roku odesłała Elżbietę do domu swojego bliskiego przyjaciela, Sir Antoniego Denny oraz jego żony.

Pomimo incydentu z Tomaszem Seymourem, Elżbieta i Katarzyna utrzymywały kontakt listowny. Niestety, Katarzyna Parr zmarła na gorączkę poporodową 5 września 1548 r. zaledwie kilka dni po narodzinach upragnionej córki Marii.

Wkrótce po śmierci Katarzyny Parr, Tomasz Seymour został aresztowany pod zaruztem zdrady stanu. Tomasz pragnął zmniejszyć wpływy jego brata, Edwarda, na młodego króla Edwarda VI. Lord Protektor nie zamierzał tolerować ambicjii brata i wkrótce go aresztował. Tomasz Seymour został oskarżony o próbę porwania młodego Króla oraz o chęć poślubienia Elżbiety, trzeciej w kolejce do tronu. Jak musiała czuć się Elżbieta, gdy usłyszała iż Tomasz został aresztowany? Wkrótce sama Elżbieta poczuła smak dworskich intryg i pierwszy raz odczuła ich działanie na własnej skórze.

Piętnastoletnia wówczas Elżbieta została przesłuchana w sprawie Tomasza Seymoura. Cały dwór słyszał plotki o rzekomym romansie córki Henryka VIII i brata jego trzeciej żony. Sprytna Elżbieta zdołała oddalić od siebie zarzuty o planowanym małżeństwie z Seymourem, i wkrotce została zwolniona z aresztu. Jednak ta lekcja wiele ją nauczyła – dwór był niebezpiecznym miejscem , pełnym intryg i walk o władzę. Elżbieta, jako córka ‘nierządnicy z wyłupiastymi oczami’ (jak mówiono obelżywie o Annie Boleyn) musiała być niezwykle ostrożna z kim się zadaje oraz co mówi.

Elżbieta cieszyła się dobrymi relacjami z bratem – krolem Edwardem, który rownież był wychowany w protestanckiej wierze. Jej relacje ze starszą przyrodnią siostrą Marią również były dobre – gdy Elżbieta była mała, Maria troszczyła się o nią oraz dbała o jej rozwój. Maria była zaciekłą katoliczką, i wielokrotnie cierpiała zniewagi ze strony młodszego brata, ktory pragnął uczynić z Marii protestantkę. W 1553 roku jednak Edward zmarł, w wieku zaledwie 15 lat. Tron po nim objęła Joanna Grey, ktora rządziła jedynie dziewięć dni i została ukarana smiercią za wstąpienie na tron przypadający Marii Tudor.

Po wstąpieniu Marii Tudor na tron, Elżbieta znalazla się w niebezpieczeństwie. Choć uwielbiana przez starszą siostrę w dziecinstwie, teraz stanowiła dla niej zagrożenie – wstąpienie Elżbiety na tron było bardzo prawdopodobne. W jaki sposób Maria Tudor traktowała corkę znienawidzonej Anny Boleyn? Jak sama Elżbieta odnosiła się do matki w czasie panowania Marii? O tym napiszę w drugiej części tego artykułu.

Category: Artykuły  2 Comments
  • Language

  • Archives

    • 2018 (2)
    • 2017 (8)
    • 2016 (7)
    • 2014 (2)
    • 2013 (9)
    • 2012 (22)
    • 2011 (70)
    • 2010 (9)
  • Newsletter

  • Facebook

  • Currently Reading

    ISBN:  9781848945371